ខ្ញុំឈ្មោះ​ សុខ ជិន[1] កើតនៅឆ្នាំ១៩៥១ នៅភូមិរាជមន្ទីរ ឃុំរាជមន្ទីរ ស្រុកកំពង់រោទិ៍​ ខេត្តស្វាយរៀង។ កាលពីក្មេងខ្ញុំមិនបានរៀនសូត្រទេ ព្រោះគ្រួសារខ្ញុំមានជីវភាពខ្វះខាត។ ខ្ញុំនៅជួយធ្វើស្រែឪពុកម្តាយនៅផ្ទះ។ ខ្ញុំចាំថា ភូមិរបស់ខ្ញុំចាប់ផ្តើមច្រួលច្របល់នៅពេល លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចព្រះ​ នរោត្តម សីហនុ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០។ រីឯសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ក៏បានអំពាវពីទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន ឱ្យកូនចៅដែលគាំទ្រព្រះអង្គចូលព្រៃម៉ាកគីដើម្បីតស៊ូប្រឆាំងនឹង លន់​ នល់ វិញ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក នៅក្នុងភូមិរបស់ខ្ញុំចាប់ផ្តើមរងគ្រោះដោយសារការវាយប្រយុទ្ធគ្នានៅក្នុងប្រទេស និងសង្រ្គាមរវាងកងទ័ពវៀតកុង (វៀតណាមខាងជើង) ដែលគាំទ្រខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពធីវគី ឬកងទ័ពរដ្ឋការ (វៀតណាមខាងត្បូង) ដែលគាំទ្ររបប លន់ នល់។ កងទ័ពធីវគី បានបាញ់ផ្លោង និងទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់សំដៅលើកងទ័ពវៀតកុងនៅក្នុងទឹកខ្មែរ។ ប៉ុន្តែគ្រាប់បែក និងគ្រាប់ផ្លោងទាំងនោះបានធ្វើឱ្យខូចខាតផ្ទះសម្បែងប្រជាជនក្នុងភូមិ ងាប់គោ ក្របី ជ្រូក មាន់ទា រងរបួស និងស្លាប់ប្រជាជនកម្ពុជាជាច្រើននាក់។ ភ្លាមៗនោះ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំ បាននាំខ្ញុំរត់គេចខ្លួនចេញពីផ្ទះសម្បែងព្រោះភ័យខ្លាចជួបគ្រោះថ្នាក់។

ក្រោយមក ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តចូលរួមតស៊ូជាមួយកងទ័ពវៀតកុងនៅក្នុងភូមិរបស់ខ្ញុំដើម្បីវាយតទល់នឹងរបប លន់ នល់ ទាមទារយកសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ មកដឹកនាំប្រទេសជាតិវិញ។ ខ្ញុំបានរស់នៅក្នុងព្រៃនៅជាយៗភូមិ និងឡើងទៅវាយប្រយុទ្វនៅសមរភូមិជាញឹកញាប់។ ខ្ញុំធ្វើការជាមួយកងទ័ពវៀតកុងបានរយៈពេលមួយឆ្នាំ ក៏កងទ័ពធីវគីចាប់ខ្លួនខ្ញុំបាន រួចហើយបញ្ជូនខ្ញុំទៅឱ្យកងទ័ព លន់ នល់ នៅក្រុងស្វាយរៀង។ ខ្ញុំបានជាប់ឃុំឃាំងរយៈពេលកន្លះខែ ស្រាប់តែរដ្ឋាភិបាល លន់ នល់ ដែលកំពុងខ្វះខាតទ័ព បានប្រកាសជ្រើសរើសកងទ័ពមកបំពេញបន្ថែម និងមានកងទ័ព លន់ នល់ ម្នាក់បានមកប្រាប់ខ្ញុំថា ប្រសិនបើខ្ញុំស្ម័គ្រចិត្តចូលបម្រើនៅក្នុងអង្គភាពទ័ព លន់ នល់ មេបញ្ជាការខេត្តស្វាយរៀងនឹងដោះលែងខ្ញុំឱ្យមានសេរីភាពវិញ។ ខ្ញុំបានស្ម័គ្រចិត្តចូលបម្រើកងទ័ព លន់ នល់ ព្រោះខ្ញុំមិនចង់រងការលំបាកតទៅមុខទៀត ចំណែកអ្នកដែលមិនព្រមចូលកងទ័ពគឺនៅជាប់ឃុំឃាំងក្នុងគុកដដែល។ បន្ទាប់មក មេបញ្ជាការកងទ័ព លន់ នល់ នៅខេត្តស្វាយរៀងបានបញ្ជូនខ្ញុំទៅហ្វឹកហាត់ក្បួនយុទ្ធសាស្រ្តកងទ័ព នៅបន្ទាយកងទ័ពព្រៃស ជិតក្រុងភ្នំពេញ។ ពេលខ្ញុំហ្វឹកហាត់ចប់ មេបញ្ជាកងទ័ព លន់ នល់ នៅភ្នំពេញបានបញ្ជូនខ្ញុំឡើងទៅវាយតទល់ជាមួយខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពវៀតកុងនៅសមរភូមិខេត្តតាកែវ ខេត្តកំពង់ធំ ខេត្តកំពង់ចាម និងសមរភូមិមួយចំនួនទៀត។

នៅឆ្នាំ១៩៧១ ខ្ញុំបានរៀបការជាមួយប្រពន្ធនៅភ្នំបាសិទ្ធ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិតាពេជ្រ ឃុំឈ្វាំង ស្រុកពញាឭ ខេត្តកណ្តាល។ បន្ទាប់ពីរៀបការរួច ខ្ញុំនៅបម្រើអង្គភាព លន់ នល់ រហូតដល់កងទ័ពខ្មែរក្រហមបាញ់សម្រុកចូលបន្ទាយរបស់ខ្ញុំនៅព្រៃស នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទើបខ្ញុំផ្លាស់ប្តូរឯកសណ្ឋានទ័ពមកស៊ីវិល រួចហើយភៀសខ្លួនចេញពីបន្ទាយមកអូរបែកក្អម។ ខ្ញុំត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលកំពុងឡោមព័ទ្ធទីក្រុងភ្នំពេញ និងឈរជើងនៅអូរបែកក្អម ភ្ជង់កាំភ្លើង និងសួរខ្ញុំថាតើធ្វើការងារអ្វី? ដំបូងខ្ញុំបានកុហកកងទ័ពខ្មែរក្រហមថា ខ្ញុំគឺជាសិស្សសាលាទើបកងទ័ពខ្មែរក្រហមិនចាប់ខ្លួនខ្ញុំ។  ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរមកខេត្តតាកែវ តាមការជម្លៀសរបស់កងទ័ពខ្មែរក្រហម បន្ទាប់មកទើបខ្ញុំដើរកាត់តាមព្រែកតូច ក្នុងស្រុកស្អាង ខេត្តកណ្តាល សំដៅទៅខេត្តស្វាយរៀងវិញ។ ខ្ញុំបានបែកពីប្រពន្ធកូនចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរមកដល់ស្រុកកំណើតនៅភូមិរាជមន្ទីរ វិញ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនបានជួបឪពុកម្តាយនិងបងប្អូនទេ។ ទោះបីយ៉ាងណា ខ្ញុំមិនហ៊ានស្នាក់នៅក្នុងភូមិកំណើតទេ ព្រោះខ្លាចខ្មែរក្រហមស្រាវជ្រាវដឹងថាខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើទាហាន លន់ នល់។ ខ្ញុំបានគេចខ្លួនមកដល់ភូមិធ្មល់ សង្កាត់ចេក ក្រុងស្វាយរៀងវិញ។ នៅទីនោះ មានបុរសចំណាស់ម្នាក់បានហៅខ្ញុំឱ្យស្នាក់នៅជាមួយ។ រយៈពេល៣ថ្ងៃក្រោយមក ខ្មែរក្រហមបានបណ្តេញខ្ញុំចេញពីក្រុងស្វាយរៀង ម្តងទៀតដោយប្រាប់ថា បើខ្ញុំរស់នៅស្រុកណាត្រូវត្រឡប់ទៅរស់នៅក្នុងស្រុករបស់ខ្លួនវិញ។ ដំបូងខ្ញុំមិនដឹងថាតើត្រូវទៅរស់នៅទីកន្លែងណាឡើយ។ មួយសន្ទុះក្រោយមកទើបខ្ញុំបានទទួលដំណឹងថា មានបងប្អូនរបស់ខ្ញុំរស់នៅភូមិក្តីស្លា ឃុំស្វាយយា ស្រុកស្វាយជ្រំ[2] ទើបខ្ញុំសុំខ្មែរក្រហមធ្វើដំណើរទៅរកបងប្អូនរបស់ខ្ញុំនៅទីនោះ។ ម្យ៉ាងទៀត ខ្ញុំគិតថានៅភូមិក្តីស្លាស្ថិតនៅឆ្ងាយពីស្រុកកំណើតខ្ញុំ ដូច្នេះខ្មែរក្រហមមិនដឹងថាខ្ញុំធ្លាប់ធ្វើទាហាន លន់ នល់ ឡើយ។

ពេលខ្ញុំទៅដល់សហករណ៍ក្តីស្លា ប្រធានសហករណ៍បានសួរខ្ញុំថា «មិត្តឯងធ្វើការងារអ្វីកាលពីជំនាន់ លន់ នល់»? ពេលនោះខ្ញុំកុហកប្រធានសហករណ៍ខ្មែរក្រហមជាលើកទី២ដោយប្រាប់ថា ខ្ញុំគឺអ្នកឡើងត្នោត។ ប្រធានសហករណ៍បានសំឡឹងមើលខ្ញុំលើក្រោមមិនដាក់ភ្នែក និងសួរបញ្ជាក់តើមិត្តនិយាយពិតឬទេ ប៉ុន្តែប្រសិនបើមិត្តនិយាយមិនពិត ហើយស៊ើបដឹងថ្ងៃក្រោយ គឺមិត្តត្រូវទទួលទោសវាយដប់គល់ឫស្សីរាប់មួយ។ ទន្ទឹមនោះ ក៏មានបងប្អូនរបស់ខ្ញុំក៏ជួយស្នើសុំប្រធានសហករណ៍នោះឱ្យខ្ញុំបានរស់នៅក្នុងសហករណ៍ក្តីស្លាដែរ។  ដំបូងប្រធានសហករណ៍ប្រាប់ខ្ញុំថា អង្គការឱ្យមិត្តទៅរៀនសូត្រ ភ្លាមនោះខ្ញុំតបថាមិនមានប៊ិកសៀវភៅសម្រាប់សរសេរនិងកត់ត្រាទេបង។ ប្រធានសហករណ៍តបថា នៅទីនោះមានទាំងអស់។ នៅពេលប្រធានសហករណ៍ប្រមូលមនុស្សបានច្រើនហើយក៏ប្រាប់ថា មិត្តត្រូវទៅយកប៊ិកសៀវភៅ ស្រាប់តែពេលនោះខ្ញុំឃើញខ្មែរក្រហមបោះបង្គីពីលើរថយន្តដោយប្រាប់ខ្ញុំថានេះគឺសៀវ ចំណែកចប់គឺជាប៊ិក។ នៅព្រឹកបន្ទាប់ ប្រធានកងខ្មែរក្រហមវាស់ដី និងចាត់តាំងខ្ញុំឱ្យជីកប្រឡាយនៅព្រះទន្លេ នៅស្វាយផ្អែម និងនៅរបោះព្រីង។ ខ្ញុំចូលធ្វើការពីព្រឹកព្រលឹម ដល់ម៉ោង១១ទើបឈប់សម្រាកហូបបាយ ហើយចូលធ្វើការវិញនៅម៉ោង១រសៀល ដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។ ចំណែករបបអាហារមានតែបបរពីរពេលប៉ុណ្ណោះ គឺពេលថ្ងៃត្រង់ និងពេលល្ងាចហូបជាមួយសម្ល។ ខ្ញុំដើរទៅធ្វើការស្ទើរមិនរួច ដោយសារខ្ញុំមិនមានអាហារហូបគ្រប់គ្រាន់។ ទោះបីខ្ញុំធ្វើការហត់នឿយយ៉ាងណាក៏មិនហ៊ានឈប់សម្រាកដែរ ព្រោះខ្មែរក្រហមនៅចាំឃ្លាំមើលជាប្រចាំ។ ប្រសិនបើខ្មែរក្រហមឃើញនរណាម្នាក់នៅក្នុងកងឈរលេងមិនធ្វើការ ខ្មែរក្រហមនឹងវាយអ្នកនោះ រួចហើយយកទៅអប់រំកែប្រែ ប៉ុន្តែតាមពិតខ្មែរក្រហមយកទៅសម្លាប់ចោលនៅព្រៃក្បែរកន្លែងខ្ញុំធ្វើការ និងកប់នៅកន្លែងនោះតែម្តង។ ខ្ញុំបានដឹងរឿងនេះដោយសារឈ្លបខ្មែរក្រហមយកខោអាវអ្នកស្លាប់មកចែកឱ្យប្រជាជនក្នុងភូមិស្លៀកពាក់ ហើយខ្ញុំក៏ស្គាល់ខោអាវទាំងនោះដែរ។ ថ្ងែមួយខ្ញុំបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺគ្រុន និងរាកមូលធ្ងន់ធ្ងរ  ដូច្នេះប្រធានកងបានអនុញ្ញាតឱ្យខ្ញុំទៅសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យអង្គបុស្ស ក្នុងភូមិរបោះព្រីង ឃុំស្វាយយា។ ពេទ្យបានផ្តល់ថ្នាំអាចម៍ទន្សាយឱ្យខ្ញុំលេប និងផ្តល់របបអាហារឱ្យខ្ញុំហូប។ ខ្ញុំដេកពេទ្យរយៈពេលបួនថ្ងៃក៏ត្រឡប់មកអង្គភាពវិញ។

បន្ទាប់ពីខ្ញុំជីកប្រឡាយរយៈពេល៣ខែនិងចប់តាមផែនការ ខ្មែរក្រហមបានជ្រើសរើសអ្នកចេះឡើងត្នោត ហើយខ្ញុំក៏ស្នើសុំខ្មែរក្រហមចូលធ្វើការនៅអង្គភាពផលិតស្ករត្នោតនៅសហករណ៍ក្តីស្លា។ ពេលនោះ ការរស់នៅរបស់ខ្ញុំបានប្រសើរជាងមុនដោយសារខ្ញុំអាចផឹកទឹកត្នោត និងហូបស្ករត្នោតដែលកងរបស់ខ្ញុំផលិតបាន។ ថ្ងៃមួយពេលខ្ញុំឡើងយកទឹកត្នោត​ ខ្ញុំបានឃើញឈ្លបខ្មែរក្រហមបណ្តើរអ្នកទោសជាច្រើននាក់តាមភ្លឺស្រែដោយមានឈ្លបម្នាក់ដើរពីមុខ និងម្នាក់ទៀតដើរពីក្រោមអ្នកទោស។ ខ្ញុំឃើញអ្នកទោសខ្លះដើរស្ទើរតែមិនរួចដោយសារតែហត់ហេវ និងគ្មានកម្លាំង។ អំឡុងពេលនោះ ខ្ញុំឃើញអ្នកទោសម្នាក់ដែលស្រេកឃ្លានខ្លាំងពេកបានបួតស្រូវទុំដែលនៅប្របភ្លឺស្រែហូប ស្រាប់តែឈ្លបខ្មែរក្រហមក្រឡេកឃើញក៏វាយអ្នកទោសនោះ និងបាញ់សម្លាប់ចោលតែម្តង។ ខ្ញុំសំងំនៅលើចុងត្នោត និងរង់ចាំរហូតឈ្លបខ្មែរក្រហមបណ្តើរអ្នកទោសដែលនៅរស់ទៅអស់ ទើបខ្ញុំចុះពីលើចុងត្នោត។ ចំពោះស្ករត្នោតដែលអង្គភាពរបស់ខ្ញុំផលិតបាន ខ្មែរក្រហមយកទៅទុកនៅរោងបាយសហករណ៍។ រយៈពេលមួយឬពីរខែ ទើបចុងភៅនៅសហករណ៍កាប់ជ្រូកធ្វើម្ហូប និងដាំបាយឱ្យប្រជាជនហូបឆ្អែតម្តង។ ប្រជាជនមួយចំនួនបានហូបបាយរហូតដល់ហល់ ដោយ​សារតែស្រេកឃ្លានខ្លាំងពេក និងមិនដែលបានហូបឆ្ងាញ់។

នៅថ្ងៃមួយមានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ វ៉ាត់ មានស្រុកកំណើតនៅឃុំស្វាយរំពារ ស្រុកស្វាយទាប[3] ដែលបានស្គាល់ខ្ញុំពេលធ្វើការនៅកងចល័តជាមួយគ្នា បានរត់គេចចេញពីកងមកដេកជាមួយខ្ញុំ។ ស្រាប់តែពេលក្បាលព្រលប់ ឈ្លបខ្មែរក្រហមចំនួន៤នាក់ មកចាប់បុរសនោះទៅវាយសួរចម្លើយ ដោយចោទថាលួចផ្លែដូងរបស់សមូហភាពហូប។ នៅព្រឹកថ្ងៃបន្ទាប់ ឈ្លបខ្មែរក្រហមយក វ៉ាត់ ទៅវាយចោល។ ចំណែកខ្ញុំព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងព្រោះខ្លាចក្រែង វ៉ាត់ ឆ្លើយដាក់ខ្ញុំ។ រៀងរាល់ក្បាលព្រលប់ ខ្ញុំតែងតែសំឡឹងមើលផ្លូវនៅខាងមុខខ្ទមស្នាក់នៅព្រោះខ្លាចក្រែងឈ្លបមកចាប់ខ្លួនខ្ញុំបន្តទៀត។ រយៈពេល៣ថ្ងៃក្រោយមក ទើបខ្ញុំបានរសាយចិត្តវិញ។ រំលងបានមួយខែក្រោយមកទៀត មានប្រជាជននៅមូលដ្ឋានមកប្រាប់ខ្ញុំឱ្យនៅមើលភ្លើងរំងាស់ស្ករត្នោតជាមួយឈ្មោះ ច្រឹក បន្ទាប់ពីខ្ញុំឡើងយកទឹកត្នោត និងរែកមករោងរំងាស់ស្កររបស់សហករណ៍ ព្រោះគេត្រូវទៅហូបបាយ។ បន្ទាប់ពីហូបបាយរួច ស្រាប់តែឃើញឈ្លបយកកាំភ្លើងដែលព្យួរនៅរោងបាយតម្រង់មកចំយើងដែលកំពុងដុតភ្លើងរំងាស់ស្ករ។ ខ្ញុំស្លេកស្លាំង និងភ័យញ័រទទ្រើកនិយាយមិនចេញ។  ពេលដើរមកកាន់តែកៀក ឈ្លបខ្មែរក្រហមក៏កាច់សោកាំភ្លើងនិងស្រែកគំរាមឱ្យលើកដៃ។ ខ្ញុំបានលើកដៃ ទាំងពីរឡើងឡើងលើ និងរកកល់ងងឹតមុខមើលអ្វីលែងឃើញនៅពេលនោះដែរ។ រំពេចនោះឈ្លបខ្មែរក្រហមស្រែកចំឈ្មោះថា តាច្រឹក លើកដៃ! តាច្រឹក បានតបថា ហេតុអ្វីបានជាក្មួយធ្វើដូច្នេះ? ព្រោះឈ្លបនោះត្រូវជាក្មួយរបស់ តាច្រឹក បង្កើត។ ឈ្លបនៅតែស្រែកគំរាមឱ្យ តាច្រឹក​ លើកដៃ និងលុតជង្គង់ និងចោទ តាច្រឹក ថាជាប់សន្តិសម្ព័ន្ធជាមួយខ្មាំង។ ឈ្លបបានទាត់ តាច្រឹក បីជើង រួចយកក្រមាចងមុខតាច្រឹក រួចហើយ ឱ្យច្រឹក រត់តាមពីក្រោយកង់ចេញទៅបាត់។ ចំណែកខ្ញុំនៅឈរទ្រឹង និងលើកដៃដដែលដោយសារតែតក់ស្លុតខ្លាំងពេកព្រោះខ្ញុំគឺជាប្រជាជនថ្មីដែលជាគោលចាប់ខ្លួនរបស់ខ្មែរក្រហម។ ខ្ញុំបានរួចរស់ជីវិត និង​ធ្វើការនៅសហករណ៍ក្តីស្លារហូតដល់កងទ័ពរណសិរ្ស និងកងទ័ពវៀតណាម វាយចូលមករំដោះនៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩[4]។  នៅអំឡុងពេលច្រួលច្របល់ ប្រធានសហករណ៍ក្តីស្លា ត្រូវបានប្អូនថ្លៃកាប់សម្លាប់ព្រោះសងសឹកនឹងការប្រព្រឹត្តមកលើខ្លួនក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។

នៅឆ្នាំ១៩៨០ ខ្ញុំបានជួបជុំប្រពន្ធកូនវិញ។ ខ្ញុំបានមករស់នៅភូមិកណ្តាល សង្កាត់ចេក ក្រុងស្វាយរៀង ខេត្តស្វាយរៀង ដោយប្រកបរបរធ្វើស្រែដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត។ ទោះបីរបបខ្មែរក្រហមបានកន្លងផុតរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំហើយក៏ដោយ ក៏ខ្ញុំនៅតែចងចាំអំពីការធ្ងន់ធ្ងរ ការអត់ឃ្លាន ការហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់ និងនៅតែរន្ធត់ពេលខ្មែរក្រហមចាប់អ្នកនៅក្នុងកងជាមួយខ្ញុំយកទៅសម្លាប់ចោល។

អត្ថបទដោយ សោម ប៊ុនថន

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, គម្រោង «ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិ និងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាពសុខភាពរបស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរ, បទសម្ភាសន៍ កើត សុរចនា ជាមួយ សុខ ជិន រស់នៅភូមិកណ្តាល សង្កាត់ចេក ក្រុងស្វាយរៀង ខេត្តស្វាយរៀង នៅថ្ងៃទី១៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។

[2] ស្រុកមានជ័យថ្មី នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (ឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩)

[3] ស្រុកប្រសូត្រ នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (ឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៩)

[4] [4] កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយថ្ងៃនេះបានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើតរបបថ្មីឈ្មោះថា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា»។ ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១។