ប្រជាជនកំពង់ធើ្វការងារក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ រូបថតបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។ខ្ញុំឈ្មោះ សឿ សុវ៉ាត អាយុ៧១ឆ្នាំ គឺជាប្រជាជនដែលសម្ដេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋបានបញ្ចូនមករស់នៅបុរីអូរស្វាយនៅឆ្នាំ១៩៦២។ ខ្ញុំមានស្រុកកំណើតនៅខេត្តកណ្ដាល ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំរស់នៅភូមិអូរស្វាយ ឃុំអូរស្វាយ ស្រុកបុរីអូរស្វាយ សែនជ័យ ខេត្តស្ទឹងត្រែង។ ខ្ញុំរៀបការប្រពន្ធឈ្មោះ ទាវ ផៃ និងមានកូនប្រុសស្រី៣នាក់។ ខ្ញុំមានឪពុកខ្ញុំឈ្មោះ សឿ ងាន់ ដែលជាទាហានលោតឆ័ត្រយោងចូលនិវត្តន៍នៅសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម និងម្ដាយឈ្មោះ ជិប ឃាង។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៦នាក់ ហើយខ្ញុំគឺជាកូនទី២។ នៅវ័យកុមារ ខ្ញុំរៀនសូត្រត្រឹមថ្នាក់ទី២នៅសាលាបឋមសិក្សាពោធិ៍ចិនតុង។ មូលហេតុដែលខ្ញុំឈប់រៀននោះគឺ ខ្ញុំត្រូវផ្លាស់មករស់នៅជាមួយឪពុកម្ដាយនៅបុរីអូរស្វាយ។ ឪពុកខ្ញុំបាននាំប្រពន្ធ និងកូនជិះឡានដើម្បីធ្វើដំណើរមកកាន់បុរីអូរស្វាយ។ នៅពេលនោះ មានការរៀបចំឡានធំៗចំនួន៣គ្រឿងសម្រាប់ដឹកទាហានចូលនិវត្តន៍ និងក្រុមគ្រួសារដែលត្រូវបានបញ្ចូនមកបុរីអូរស្វាយ។ ខ្ញុំធ្វើដំណើរ៣យប់៣ថ្ងៃទើបអាចមកដល់បុរីអូរស្វាយ គឺធ្វើដំណើរទៅដល់ខេត្ត១ សម្រាកនៅខេត្ត១។ នៅពេលដែលខ្ញុំមកដល់ដំបូង មិនមានសំណង់អ្វីនោះទេ គឺមានតែព្រៃហ៊ំព័ទ្ធជុំវិញ។ ឪពុករបស់ខ្ញុំបានរៀបចំផ្ទះឈើតូចមួយនៅក្បែរមាត់ទន្លេសម្រាប់ស្នាក់នៅ។ ២ឆ្នាំបន្ទាប់មក គឺឆ្នាំ១៩៦៤ ប្រជាជនស៊ីវិលមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ និងតាមបណ្ដាខេត្តនានា ចាប់ផ្ដើមករស់នៅបុរីអូរស្វាយ ស្របពេលនោះផងដែរក៏មានការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធបុរីអូរស្វាយ មានដូចជា៖ ផ្ទះកាឡុង (ផ្ទះនិគមន៍ជន), មន្ទីរចាត់ការ, សាលារៀន, មណ្ឌលសុខភាព, សាលាឆទាន រោងតម្បាញសហគមន៍, ស្ដូបអនុស្សាវរីយ៍ និងសួនច្បារ រួមទាំងទីកន្លែងចុះចតឧទ្ធម្ភាគចក្រ។ បន្ទាប់ពីសាលារៀនបានសាងសង់រួចរាល់នៅឆ្នាំ១៩៦៥​, ខ្ញុំបានចូលរៀនឡើងវិញនៅថ្នាក់ទី៩ (សង្គមចាស់)។ ខ្ញុំចូលរៀនឡើងវិញនេះ គឺផ្លោះថ្នាក់ជាច្រើនថ្នាក់ផងដែរ។ នៅសាលាបឋមសិក្សានេះ មានថ្នាក់ភាសាបារាំង និងថ្នាក់ភាសាខ្មែរ។

នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៦៨ សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គស្ដេចយាងមកសម្ពោធសមិទ្ធផល និងការអភិវឌ្ឍន៍នៅបុរីអូរស្វាយ។ មុនពេលដែលសម្ដេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គស្ដេចយាងមកដល់, អជ្ញាធរមូលដ្ឋានរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងចាត់ចែងសិស្សានុសិស្សទាំងនៅបុរីអូរស្វាយ និងដឹកមកពីស្ទឹងត្រែង ដើម្បីទទួលព្រះរាជដំណើររបស់ព្រះអង្គ។ ខ្ញុំក៏ជាសិស្ស ដែលត្រូវចូលរួមទទួលព្រះរាជដំណើររបស់សម្ដេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ។ មានការរៀបចំសន្តិសុខយ៉ាងតឹងរឹង ពីព្រោះមានទាហានជាច្រើនត្រូវបានពង្រាយ និងដាក់ឲ្យឈរជើងការពារ។ សម្ដេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គយាងព្រះរាជដំណើរតាម ឧទ្ធម្ភាគចក្រ ចំនួន៣គ្រឿង។ បន្ទាប់ពីបានចុះចតនៅឧទ្ធម្ភាគចក្រ, សម្ដេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គបន្តព្រះរាជដំណើរតាមព្រះទីនាំងឆ្ពោះទៅកាន់អង្គពិធី ដែលជាកន្លែងព្រះអង្គថ្លែងព្រះរាជសន្ទរកថានៅសាលាឆទាន។ បន្ទាប់មកទៀត សម្ដេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះអង្គបន្តព្រះរាជដំណើរចុះពិនិត្យផ្ទះ កាឡុង, ជួបសំណេះសំណាលជាមួយកូនចៅនិងចែកក្រណាត់ស ដែលមានអក្សរប៉ាក់«សង្គមរាស្រ្ត និយម»។

ខ្ញុំ និងគ្រួសារ រស់នៅប្រកបរបរជាកសិករ និងមានជីវភាពប្រចាំថ្ងៃល្អប្រសើរ។ ប៉ុន្តែអ្វីៗបានផ្លាស់ប្ដូរ បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហារលន់ នល់ នៅឆ្នាំ១៩៧០។ គ្រួសាររបស់ខ្ញុំ​ និងប្រជាជនផ្សេងទៀតនៅបុរីអូរស្វាយ ត្រូវរស់នៅក្នុងស្ថានភាពសង្រ្គាម ដែលមានការវាយប្រយុទ្ធគ្នា, ការទម្លាក់គ្រាប់បែក និងការបែកបាក់គ្រួសារ។ ក្នុងពេលសង្រ្គាម ប្រជាជននៅបុរីអូរស្វាយ មានតែដាំបាយយកទៅហាលឲ្យក្រោម និងវិចខ្ចប់សម្រាប់ហូប នៅពេលដែលរត់គេចខ្លួនពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកចូលទៅរណ្ដៅត្រង់សេ។ ក្រោយមកទៀត បុរីអូរស្វាយ ត្រូវបានរំដោះ និងគ្រប់គ្រងដោយកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម។ នៅពេលនោះ គឺមានតែការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីសំណាក់ទាហានលន់ នល់ និងសហរដ្ឋអាមរិក។ នៅពេលខ្លះ ទាហានលន់ នល់ ទម្លាក់គ្រាប់បែកប្រភេទចង្កោមនៅតាមព្រៃ ពីព្រោះនៅពេលដែលមានមនុស្សដើរឆ្លងកាត់ព្រៃ និងប៉ះគ្រាប់បែកនេះ វានឹងផ្ទុះភ្លាមតែម្ដង។ ខ្ញុំ និងគ្រួសារ បន្តរស់នៅបុរីអូរស្វាយ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥។[1]

នៅពេលដែលកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមវាយចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥, ខ្ញុំត្រូវបានដាក់ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅកងចល័តបុរសនៅសៀមប៉ាង។ ២-៣ខែក្រោយមក ខ្ញុំឃើញមានការមកដល់របស់ប្រជាជន ដែលត្រូវបានជម្លៀសដោយបង្ខំពីទីក្រុងភ្នំពេញ[2] ប្រហែល១០គ្រួសារ។ ប្រជាជនមកពីទីក្រុងភ្នំពេញទាំងនេះ ត្រូវបានហៅថា «ប្រជាជនថ្មី ឬប្រជាជន១៧មេសា»។ បន្ទាប់ពីមកដល់ប្រហែល៥-៦ខែ ប្រជាជនថ្មីទាំងអស់នេះ ត្រូវបានដឹកតាមកាណូតយកទៅសម្លាប់ចោល។ ចំណែកឯខ្ញុំត្រូវបានផ្លាស់ទៅធ្វើការងារ​នៅកងចល័តយុវជន ដូចជា ដកស្ទូង, លើកទំនប់, កាប់គាស់ឫសឈើ និងការងារកសិកម្មផ្សេងៗ។ ប្រជាជនត្រូវបង្ខំធ្វើការងារជាទម្ងន់ គ្មានពេលសម្រាក និងអាហារហូបគ្រប់គ្រាន់ នៅតាមការដ្ឋាន។[3] ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៦ដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្ញុំបានផ្លាស់ទៅធ្វើការងារពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ រួមមាន សៀមប៉ាង អូរននោង និងស្ទឹងត្រែង។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា បានចូលមកដល់ និងវាយរំដោះប្រជាជន។ នៅពេលដែលកងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម[4] បានមកដល់អូរពងមាន់ ហើយកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានឲ្យកងចល័តកាន់កាំភ្លើងឲ្យ​ត្រៀម​​​ការ​ពារ និងប្រយុទ្ធនៅទីតាំងកំណត់។ ខ្ញុំបានបោះកាំភ្លើងចោល និងលួចហែលឆ្លងមកត្រើយទន្លេម្ខាងទៀតជា​មួយ​ប្រជាជនផ្សេងទៀត​ ទើបខ្ញុំអាចរួចផុតពីសេចក្ដីស្លាប់។

[1] បទសម្ភាសន៍ជាមួយ សឿ សុវ៉ាត នៅភូមិ/ឃុំអូរស្វាយ ស្រុកបុរីអូរស្វាយ សែនជ័យ ខេត្តស្ទឹងត្រែង នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា         ឆ្នាំ២០២៥, បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌល​ឯកសារកម្ពុជា

[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា សហការជាមួយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ, សៀវភៅ៖ «ការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម»​, បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ២០១៤, ទំព័រ៩-១០

[3] ឯកសារលេខ​D00591, «ផែនការ៤ឆ្នាំ កសាងសង្គមនិយម គ្រប់ផ្នែករបស់បក្ស ឆ្នាំ១៩៧៧-១៩៨០», បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា

[4] ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១