គ្រួសារធ្លាប់តែសប្បាយរីករាយ ជួបជុំបងប្អូន ញាតិមិត្ត មុនពេលសម័យខ្មែរក្រហមកើតឡើង។ សង់ ទទួលបានភាពកក់ក្តៅពីគ្រួសារនិងមនុស្សនៅជុំវិញខ្លួន ធ្វើឱ្យផ្លូវចិត្ត និងផ្លូវកាយ ស្ងប់សុខក្រៃលែង។ សម័យខ្មែរក្រហម(១៩៧៥-១៩៧៩) បានផ្លាស់ប្តូរគ្រួសាររបស់ ស៊ុន សង់ ទាំងស្រុង ប្រៀបដូចផែនដីទាំងមូលគ្មានពន្លឺ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ពូរបស់ សង់ ឈ្មោះ យន់ និងបងប្រុសសង់ ឈ្មោះ ស៊ុន សយ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមសម្លាប់។ ឆ្នាំ១៩៧៧ នៅម៉ោង១២:០០នាទីរំលងអាធ្រាត្រ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ឡើងលើផ្ទះចាប់ខ្លួន អ៊ុយ ស៊ុន ជាឪពុកយកទៅធ្វើទារុណកម្ម ចងដៃជើងជាមួយច្រវ៉ាក់ យករទេះគោអូសទាល់ស្លាប់។ សង់ បានត្រឹមតែឈរលបមើលនិងអង្គុយយំ ពេលឃើញឪពុកខ្លួនត្រូវពួកខ្មែរក្រហមធ្វើទារុណកម្ម។ តើ ស៊ុន សង់ បានជួបប្រទះនូវរឿងរ៉ាវអ្វីខ្លះក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩)? ខាងក្រោមនេះជារឿងរ៉ាវរបស់ ស៊ុន សង់៖

ស៊ុន សង់[1] ភេទប្រុស អាយុ ៥៨ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតភូមិម៉ាស៊ីន ឃុំរូង ស្រុកមេមត់ ខេត្តកំពង់ចាម បច្ចុប្បន្នរស់នៅក្នុងភូមិពងទឹក ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ស៊ុន សង់ មានឪពុកឈ្មោះអ៊ុយ ស៊ុន និងម្តាយឈ្មោះ ហេ ហឹម។ សង់ មានប្រពន្ធឈ្មោះ ផារី និងមានកូនចំនួន៧នាក់(កូនស្រី៤នាក់) រាល់ថ្ងៃប្រកបរបរជាកសិករ។

កាលពីនៅកុមារភាព សង់ បានចូលរៀនត្រឹមថ្នាក់បឋមសិក្សា តែមិនសូវមានចំណេះដឹងជ្រៅជ្រះ។ រៀននៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គឺរៀនតាមផ្ទះបាយ កន្លែងសហករណ៍ ដោយរៀនបានតែ២ម៉ោងក្នុងមួយថ្ងៃ ក៏ត្រូវចេញទៅមើលគោ និងមានថ្ងៃខ្លះមិនបានរៀនក៏មានដែរ។ គ្រូដែលបង្រៀន សង់ នៅតាមរោងបាយមានឈ្មោះថា ឪអារីន។ រីន ជាគ្រូបង្រៀនទូទៅនៅក្នុងភូមិម៉ាស៊ីន អំឡុងសម័យខ្មែរក្រហម។ សង់ និងក្រុមកុមារដទៃទៀតសរុបប្រហែល១០នាក់នៅក្នុងភូមិ ត្រូវបានអង្គការខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យទៅឃ្វាលគោ។ ក្នុងក្រុមនោះ ក៏មានតាម្នាក់វ័យប្រហែល៦០ឆ្នាំជាង។ សង់ និងក្មេងៗក្នុងកងកុមារឃ្វាលគោតែងតែហៅគាត់ថា តាកំប្រោងរហែក។ គាត់ជាអ្នកមើលការខុសត្រូវគោទាំងអស់នៅក្នុងសហករណ៍ នៃភូមិម៉ាស៊ីន។ ប្រធានសហករណ៍ឈ្មោះ អៀន ចំណែកអនុប្រធានឈ្មោះ បៀន ជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៅក្នុងភូមិម៉ាស៊ីន។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ សង់ ឃើញមានប្រជាជនត្រូវបានជម្លៀសមកពីភ្នំពេញមករស់នៅក្នុងឃុំរូង។ សង់ នៅជាកុមារមិនសូវដឹងថាអ្នកភ្នំពេញមកធ្វើអ្វីទេ។ អ្នកភ្នំពេញនៅមិនបានយូរទេ ក៏ត្រូវខ្មែរក្រហមជម្លៀសចេញពីភូមិទៅកន្លែងផ្សេងទៀត ព្រោះឃុំរូងជាប់ព្រំប្រទល់វៀតណាម។ អៀន បានប្រើឪពុកសង់ និងអ្នកភូមិផ្សេងទៀតយករទេះគោដឹកអ្នកភ្នំពេញចេញទៅនៅកន្លែងផ្សេងទៀត។ ចំណែក សង់ ពុំបានដឹងថាឪពុកខ្លួនដឹកអ្នកភ្នំពេញទៅដាក់ភូមិណាទេ ព្រោះមិនហ៊ានសួរនាំ។ ក្រោយមកទៀតកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមវាយប្រយុទ្ធជាមួយកងទ័ពវៀតណាមនៅតាមព្រំដែន។ នៅខណៈពេលនោះ មានកងទ័ពស្លាប់ និងរបួសជាច្រើននាក់។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ កងទ័ពខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពវៀតណាមបានប្រយុទ្ធគ្នាខ្លាំង។ មុខព្រួញ ដែលកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម និងកងទ័ពវៀតណាមវាយគ្នា ស្ថិតនៅភូមិដូង ឃុំជាំក្រវៀន។ ពូរបស់ សង់ ឈ្មោះ យន់ បានចូលធ្វើកងទ័ពខ្មែរក្រហម។  ចំណែកបងប្រុស សង់ ឈ្មោះ សយ ធ្វើជានីរសារនៅមេមត់។ បន្ទាប់ពីឪពុកសង់ដឹកអ្នកភ្នំពេញទៅកាន់​កន្លែងផ្សេងតាមបញ្ជារបស់ អៀន ឪពុក សង់ ត្រូវខ្មែរក្រហម ចាត់ទៅធ្វើជាកងចល័តនៅបឹងក្រចាប់ ដោយធ្វើការងារដូចជាកាប់ដី រែកដី ជីកទំនប់ជាដើម។ រហូតដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៦ ទើបឪពុក សង់ ត្រលប់មកផ្ទះវិញ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៧ មានកងទ័ពវៀតណាមពីរនាក់បានចូលមកក្នុងភូមិសង់ ឪពុកក៏បានទៅសួរនាំ។ បន្ទាប់មកឪពុក សង់ បានទៅរាយការណ៍ប្រាប់ប្រធានកងតូចថាមានកងទ័ពវៀតណាមចូលមកដល់ក្នុងភូមិ។ នៅម៉ោង១២:០០នាទីរំលងធ្រាត្រ ថ្ងៃដដែល កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានឡើងមកលើផ្ទះ សង់ អំឡុងមនុស្សគ្រប់គ្នាកំពុងតែគេងលង់លក់។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមទាំងនោះបានចាប់ឪពុក សង់ ចងដៃទាំងសងខាង។ លុះព្រឹកព្រលឹមឡើងខ្មែរក្រហមបានធ្វើទារុណកម្មលើឪពុក សង់។ ខ្មែរក្រហមបានចោទឪពុកសង់ ថាជាមនុស្សក្បត់អង្គការ បានចូលដៃជើងជាមួយយួន។ ខ្មែរក្រហមបានប្រកាសប្រាប់អ្នកភូមិឱ្យមកមើលមនុស្សក្បត់អង្គការ តើត្រូវទទួលរងទណ្ឌកម្មបែបណា? ខ្មែរក្រហមចាប់ចងជើង អ៊ុយ ស៊ុន ជាមួយច្រវ៉ាក់ទាំងសងខាង។ ចំណែកដៃចងខ្សែអូសជាមួយរទេះគោរហូតទាល់តែគាត់លែងមានកម្លាំងរើបម្រះ ទើបខ្មែរក្រហមឈប់ធ្វើទារុណកម្ម។ សង់ បានត្រឹមតែលបឈរមើល និងយំបញ្ចេញសំឡេងមកខាងក្រៅតិចៗ មិនហ៊ានធ្វើអ្វីទេ ព្រោះខ្លាចចាប់យកទៅសម្លាប់ទាំងគ្រួសារ។ ក្រោយពេលធ្វើទារុណកម្មរួច ខ្មែរក្រហមបានយកឪពុក សង់ ទៅសម្លាប់។ សង់ ត្រូវបាត់បង់ឪពុកជាទីស្រលាញ់  ជាមេគ្រួសារ ជាអ្នកផ្តល់អ្វីៗដល់កូនគ្រប់គ្នា ជាពិសេសខ្លួន សង់ ផ្ទាល់។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក សង់ ក្លាយជាមនុស្សឯកា ខ្លះភាពកក់ក្តៅពីឪពុក។ ប៉ុន្តែ សង់ នៅមានម្តាយរួមជាមួយបងប្អូន បានលើកទឹកចិត្តចាំជួយគាំទ្រ។ ភាពឯការធ្វើឱ្យក្មេងប្រុសម្នាក់ មានទំនួលខុសត្រូវ មានភាពក្លាហានប្រឆាំងជាមួយខ្មែរក្រហម។ បន្ទាប់ពី ស៊ុន ជាឪពុក  បានស្លាប់ ខ្មែរក្រហមតែងតែចាំឃ្លាំមើលគ្រួសារ សង់។ ប្រហែលរយៈពេលបីថ្ងៃកន្លងផុត ហេ ហឹម ជាម្តាយ សង់ ត្រូវបានកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមចុះមកដល់ផ្ទះរបស់សង់ បម្រុងចាប់យកទៅ។  បុរសម្នាក់មានរាងស្គម សម្បុរខ្មៅ សក់រួញ មានឈ្មោះ ចក់ ដែលគ្រប់គ្នាសម្គាល់ថាជាកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានលើកកាំភ្លើងអាកា(AK) ភ្ជង់តម្រង់ទៅស្រី្តវ័យកណ្តាល ដែល​ជាម្តាយសង់។ នៅខណៈនោះ សង់ បានឃើញស្ថានភាពដ៏ឃោរឃៅបែបនេះក៏ប្រទាញប្រតប់ ចាប់កាំភ្លើងពីចក់បានសម្រេច។ ខ្មែរក្រហមបម្រុងសម្លាប់ទាំងគ្រួសារ។

ចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៧-១៩៧៨ កងទ័ពមជ្ឈិមបានចូលមក ហើយចាប់ខ្លួនប្រធានកងតូច ប្រធានកងធំ យកទៅសម្លាប់ចោលទាំងអស់។ ខ្មែរក្រហមបានចោទប្រជាជននិងកម្មាភិបាលភូមិភាគបូព៌ាថាបានចូលដៃចូលជើងជាមួយវៀតណាម[2]។ ប្រជាជនក្នុងភូមិទាំងអស់ត្រូវបានជម្លៀសចេញពីភូមិម៉ាស៊ីន ឱ្យទៅរស់នៅភូមិងើធំ ឃុំត្រមូង។ ថ្ងៃមួយ សង់ បានឃើញខាងសន្តិសុខស្រុកបានបណ្តើរមនុស្សប្រហែល៥នាក់ ទៅទិសខាងលិច។ បន្ទាប់មកកងទ័ពមជ្ឈិម បានចូលមកដល់ជម្លៀសប្រជាជនទាំងអស់ទៅខាងស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ពេលដើរតាមផ្លូវអត់មានទឹកផឹក សង់ ស្រេកទឹកស្ទើរស្លាប់ទម្រាំតែដើរដល់ស្រុកស្នួលទើបបានទឹកផឹក កុំតែបានវល្លិ៍ទឹកជញ្ជក់យកជាតិទឹក ម៉្លេះ សង់ ប្រហែលត្រូវស្លាប់អត់ទឹកផឹក។ ពេលដល់ភូមិឃ្សឹមមានទឹកផឹក និងសម្រាកនៅឃ្សឹមមួយយប់ ទើបសង់ចេញទៅដល់ឃុំស្វាយជ្រះ។ ពេលទៅដល់ស្វាយជ្រះស្នាក់នៅមួយយប់ រហូតដល់ព្រឹកឡើងទើបខ្មែរក្រហមចែកអង្ករក្នុងម្នាក់១កំប៉ុង ។ នៅក្នុងភូមិហូបមិនបានគ្រប់គ្រាន់ផង ចុះទម្រាំនៅក្នុងព្រៃ តើមានអាហារហូបទេ? យប់ឡើង សង់ គេងក្នុងខ្ទមប្រក់ស្លឹកទ្រាំង ហើយយកដៃគងថ្ងាស់បិទភ្នែកគិតដល់ខ្មោចឪពុក បើសិនជាឪពុកនៅមានជីវិតច្បាស់ជាមិនសូវពិបាកដូចពេលនេះទេ។ ចំណែកបងប្រុស ឈ្មោះ ស៊ុន សយ បាត់ដំណឹងបន្ទាប់ពីទ័ពមជ្ឈិមចូលមក។ ឯពូរបស់ សង់ ឈ្មោះ យន់ បានស្លាប់អំឡុងខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួន ហើយវាយជាមួយកងទ័ពវៀតណាមនៅព្រំដែន។ ថ្ងៃស្អែកឡើង ខ្មែរក្រហមបានបញ្ជូនប្រជាជនដែលជម្លៀសពីភូមិភាគបូព៌ាទៅរស់នៅក្នុងព្រៃឈើទាល។ ក្នុងព្រៃឈើទាល មានមនុស្សស្លាប់ស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃ។ ការស្លាប់ កើតមានដោយសារអត់មានអាហារហូប និងជំងឺ។ អ្នកដែលស្លាប់ភាគច្រើនជាមនុស្សចាស់ និងកូនក្មេង។ សពត្រូវដឹកតាមរទេះទៅកប់ចោលក្នុងព្រៃ។

ខ្មែរក្រហមបានធ្វើពិធីបុណ្យ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៨ ដោយមានចាក់មេក្រូនៅគ្រប់ទីកន្លែងធ្វើការងារ ហើយខាងសហករណ៍បានយកចេកមកចែកគ្នាហូប ដោយមួយគ្រួសារទទួលបានចេក២ផ្លែ។ នារីម្នាក់នៅភូមិភាគបូព៌ា ដែលខ្មែរក្រហមជម្លៀសមកពីភូមិភាគឦសាន ឈ្មោះ ដា បានយកផ្លែចេកចំនួនពីរផ្លែឱ្យទៅ សង់។ សង់ ទទួលបានចេកភ្លាមនឹកឃើញដល់ប្អូនៗ មិនហ៊ានហូបចេកនោះទេ។ ប្អូនរបស់ សង់ ហូបផ្លែចេកទាល់តែអស់ពីរផ្លែ នៅសល់តែសម្បក។ ដោយសារតែក្តីស្រលាញ់ចំពោះប្អូន សង់ ហូបសម្បកចេកនោះ ដើម្បីកាត់បន្ថយការឃ្លាន។

នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៨ នៅម៉ោង៩:០០នាទីព្រឹក សង់ ដេញគោឱ្យស៊ីស្មៅនៅឯវាលឆ្ងាយពីកន្លែងស្នាក់នៅ។ សង់ ស្ថិតក្នុងកងកុមារឃ្វាលគោ។ ថ្ងៃមួយ សង់ ឃ្លាន ព្រោះមិនទាន់បានហូបអ្វីតាំងពីព្រឹក។ សង់ ដើរចាកឆ្ងាយពីហ្វូងគោ ដើម្បីលួចបេះផ្លែត្រប់ដុតហូបជំនួយបាយ។ កន្លះម៉ោងក្រោយ សង់ ត្រលប់មករកគោ តែគូរឱ្យសោកស្តាយគោមួយក្បាលត្រូវបានមនុស្សកាត់កន្ទុយយកទៅបាត់។ សង់ មានការភិតភ័យយ៉ាងខ្លាំង ព្រោះគោនោះ ស្ថិតក្រោមការទទួល​ខុសត្រូវ​របស់ខ្លួន។ គិតក្នុងចិត្តថាបើសិនជាប្រធានសហករណ៍ដឹងថាគោដែលខ្លួនឃ្វាលបាត់កន្ទុយ ច្បាស់ជាចាប់ខ្លួនទៅសម្លាប់ចោលមិនខាន! សង់ បានទៅដូរគោជាមួយក្មេងឃ្វាលគោដូចគ្នា។ មិនដឹងថានរណាមកលួចកាត់កន្ទុយគោឡើយ។ ដោយសារធ្លាប់លួចផ្លែត្រប់បានហូប សង់ ក៏ចេញទៅលួចត្រឡាចម្តងទៀត។ ភាពអត់ឃ្លានបានធ្វើក្មេងម្នាក់ហ៊ានធ្វើអ្វីបានគ្រប់យ៉ាង។

បីខែកន្លងផុតទៅ រាងកាយរបស់ ស៊ុន សង់ មានការប្រែប្រួលខុសពីសភាពមុន ពេលរបបខ្មែរក្រហមកើតឡើង។ សង់ មានរាងកាយ ស្គមស្គាំង ភ្នែករូង ស្ទើរតែគ្មានកម្លាំងនៅក្នុងខ្លួន។ សង់ បានរត់គេចចេញពីព្រៃឈើទាល ដើម្បីចូលក្នុងភូមិស្វាយជ្រះ ឃុំស្វាយជ្រះ។ ដោយសារអ្នកភូមិបានឃើញសភាព សង់ ប្រៀបដូចមនុស្សមិនដែលទទួលបានអាហារហូចចុក យាយម្នាក់បានឱ្យបាយនិងពោតចំនួនពីរផ្លែទៅសង់។ អំឡុងពេលនោះ ស្អីក៏អាចហូបបានដែរ ដូចជាមើមពោន ឫសរកា ក្តួច ជាដើម។ បន្ទាប់ពីសង់ហូបឆ្អែត មានតាម្នាក់ឈ្មោះ សៀម បានពុលក្តួច គាត់បានដេកលើគ្រែ ហើយរមៀលធ្លាប់ពីលើគ្រែ។ ពេលនោះ សង់ បានទៅលើក តាសៀម ដាក់លើគ្រែ ប៉ុន្តែមិនអាចលើកតាសៀមឱ្យដេកលើគ្រែទេ ព្រោះខ្លួនក៏ពុលក្តួច គ្មានកម្លាំង គឺចង់តែដេក។ ថ្ងៃមួយប្រធានសហករណ៍បានដាក់អន្សមនៅក្នុងការ៉ុងដឹកចេញទៅទីឆ្ងាយ។ សង់ បានគិតក្នុងចិត្តថាបើអន្សមនោះធ្លាក់មកបានហូបមិនដឹងឆ្ងាញ់យ៉ាងណាទេ! គិតមិនទាន់ចប់ផង ស្រាប់តែអន្សមមួយធ្លាក់មែន សង់បានទៅរើសយកមកហូបភ្លាម។

ខ្មែរក្រហមបន្តជម្លៀសប្រជាជនចេញពីព្រៃឈើទាលទៅកាន់ខេត្តក្រចេះ។ ព្រះអាទិត្យចាប់ផ្តើមអស់ពន្លឺម្តងបន្តិចៗ ក៏ឈប់ដំណើរសម្រាកមួយយប់។ ព្រឹកឡើងទើបមនុស្សម្នាបន្តចាកចេញទៅកោះរងាវ និងស្នាក់នៅទីនេះមួយរយៈខ្លី។ នៅកោះរងាវមានបាយហូបចុកគ្រប់គ្រាន់។ ចេញពីកោះរងាវ សង់ ឡើងកាណូតទៅខាងខេត្តកំពង់ធំ នៅក្នុងភូមិពពេជ ឃុំចុងដូង ខេត្តកំពង់ធំ។ ស្រូវកំពុងទុំ មនុស្សម្នានាំគ្នាទៅច្រូតកាត់ បោកបែនមិនទាន់រួចរាល់ស្រួលបួលផង ក៏មានការប្រកាសថា មានការរំដោះបានទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រជាជនត្រូវត្រលប់ទៅភូមិស្រុករៀងៗខ្លួនវិញ៕

អត្ថបទដោយ ឈុំ រ៉ា

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា,  បទសម្ភាសន៍ របស់ ស៊ុន សង់ ស្តីពីគម្រោង ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិនិងធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាពសុខភាពអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ ភូមិពងទឹក ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។

[2] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩) បោះពុម្ពលើកទី២ ឆ្នាំ២០២០ ដោយ ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, ដេវីដ ឆេនដល័រ, គ្រីស្តូហ្វ័រ ឌៀរីង និង សុភក្ត្រ័ ភាណា។ នៅទំព័រទី៤៨ ត្រង់ចំណុចទី៦ បន្សុទ្ធកម្ម និងការសម្លាប់រង្គាល។