ចាប់តាំងពីខ្មែរក្រហមចូលមកគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា កងទ័ពខ្មែរក្រហមបានដើរប្រមូល ស្រូវ អង្ករ ជ្រូកមាន់ទា របស់ប្រជាជននិងសម្ភារៈផ្សេងៗដែលមានតម្លៃរបស់ប្រជាជនដាក់នៅក្នុងសហករណ៍រួមគ្នាទាំងអស់។ ហើយគ្មានប្រជាជនណាដែលក្រោកឈរតវ៉ានឹងខ្មែរក្រហមនោះទេ។ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំអាហារហូបចុកកាន់តែកាត់បន្ថយទៅរហូតឈានដល់ការហូបបបរអង្ករ១កំប៉ុងហូបគ្នា៣០នាក់ ដូច្នេះធ្វើឲ្យឪពុករបស់ ម៉ៅ បាត់បង់ជីវិត។

តែម ម៉ៅ ភេទប្រុស អាយុ ៦៨ឆ្នាំ ប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ។ ម៉ៅ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិសំរោង ឃុំផ្ទះរុង ស្រុកបាកាន ខេត្តពោធិ៍សាត់។ បច្ចុប្បន្ននេះ ម៉ៅ រស់នៅភូមិសំរោង២ ឃុំសំរោង ស្រុកភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ម៉ៅ មានឪពុកឈ្មោះ ម្ដាយហ៊ីង តែម(ស្លាប់)[1] មា្ដយឈ្មោះ ចេង អ៊ុល(ស្លាប់)។ ម៉ៅ មានបងប្អូនចំនួន៩នាក់ នៅក្នុងនោះមានស្រីចំនួន៥នាក់និងប្រុស៤នាក់ (ស្លាប់អស់២នាក់ស្រី) បច្ចុប្បន្ននេះបងប្អូនរបស់ ម៉ៅ រស់នៅភូមិសំរោង២នេះទាំងអស់។ ម៉ៅ មានប្រពន្ធឈ្មោះ ហែម ថានី អាយុ៦៨ឆ្នាំ ប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ។ ម៉ៅ មានកូនចំនួន៥នាក់នៅក្នុងនោះមានប្រុសចំនួន៤នាក់និងស្រីម្នាក់ កូនៗរបស់ ម៉ៅ បានរៀបការរួចអស់ហើយ។

នៅវ័យកុមារ ម៉ៅ រស់នៅជុំគ្នាជាមួយឪពុកម្ដាយនិងបងប្អូនទាំងអស់ គ្រួសារប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការ មានជីវភាពមធ្យម។ ម៉ៅ បានចូលរៀនសូត្រត្រឹមថ្នាក់ទី១២តែប៉ុណ្ណោះ កាលពីសង្គមចាស់ ស្មើនឹងថ្នាក់ទី១ ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ម៉ៅ រៀននៅសាលាបឋមសិក្សាសំរោង ក្រោយមកក៏ផ្លាស់ទៅរៀននៅវត្តសំរោងវិញដែលមានលោកគ្រូព្រះចៅអធិការវត្តជាអ្នកបង្រៀន។

មកដល់ថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេច នរោត្ដម សីហនុ ហើយបានប្រកាសខ្លួនជាប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។ នៅពេលនោះស្រុកទេសមានការច្របូកច្របល់ជាខ្លាំងព្រមទាំងមានការធ្វើបាតុកម្មពីសំណាក់ប្រជាជនដោយមិនមានការពេញចិត្តនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់ លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់។ ម៉ៅ ក៏បានត្រឡប់មកផ្ទះរស់នៅជាមួយក្រុមគ្រួសារវិញ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧១ ម៉ៅ និងគ្រួសារបាននាំគ្នារត់ចេញពីភូមិទៅរស់នៅតាមវាលស្រែ ដោយសារតែគេចពីការទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់សេនាប្រមុខ លន់ នល់ នៅតាមបណ្ដាភូមិផ្សេងៗក្បែរភូមិរបស់ ម៉ៅ រស់នៅ។ បន្ទាប់មកក៏មានការជ្រើសរើសយុវជនដែលមានអាយុចាប់ពី១៦ឆ្នាំឡើងទាំងស្រីទាំងប្រុសចូលរួមបម្រើកងទ័ពរបស់ខ្មែរក្រហមដើម្បី វាយប្រហារជាមួយទាហាន លន់ នល់។ ស្របពេលនោះ ម៉ៅ មានអាយុ១៦ឆ្នាំ ក៏ត្រូវបានខ្មែរក្រហមជ្រើសរើសចូលបម្រើកងទ័ពរបស់ខ្មែរក្រហមតាំងពីពេលនោះទៅ។ ក្រោយពេលជ្រើសរើសរួច ម៉ៅ ចាប់ផ្ដើមឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្រួសារចូលប្រឡូកក្នុងសមរភូមិ។ ចូលដំបូងខ្មែរក្រហមឲ្យ ម៉ៅ ទៅវាយជាមួយកងទ័ព លន់ នល់ តាមបណ្ដោយផ្លូវជាតិលេខ៥ ឃុំបឹងខ្នារ ត្រពាំងជង ស្វាយដូនកែវ សម្រាប់អាហារហូបចុកវិញមិនគ្រប់គ្រាន់ទេ ពេលខ្លះក៏ទទួលបានរបបអាហារ ហើយពេលខ្លះក៏អត់មានអ្វីហូបទាល់តែសោះ មានស្វែងរកអ្វីហូបដោយខ្លួនឯង។ ម៉ៅ វាយជាមួយកងទ័ព លន់ នល់ គ្មានពេលសម្រាកទេ ត្រូវបាញ់គ្នាទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ។ កងទ័ពមួយចំនួនក៏បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមយ៉ាងអាណោចអាធ័ម។ នៅក្នុងមួយក្រុមរបស់ ម៉ៅ មានសមាជិកចំនួន៣០០នាក់ដោយមាន កងទ័ពមានចំនួនច្រើនហើយថែមទាំងមានសញ្វវុធគ្រប់ដៃដោយទទួលបានការគាំទ្រពីប្រទេសចិន។

ថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញបានដោយជោគជ័យ។ ម៉ៅមិនបានត្រឡប់មកផ្ទះវិញនោះទេខ្មែរក្រហមឲ្យ ម៉ៅ ធ្វើការនៅក្នុងភូមិបឹងខ្នារមករហូត។ មិនយូរប៉ុន្មាន ម៉ៅ បានឮដំណឹងថានៅក្នុងភូមិ ខ្មែរក្រហមបានប្រមែប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រជាជនណាដែលមានតម្លៃយកទៅទុកនៅក្នុងមន្ទីរនៅស្រុកតាលោ ហើយគ្មានប្រជាជនណាហ៊ានប្រឆាំងតវ៉ានោះទេ។ បន្ទាប់មកចាប់ផ្ដើមធ្វើការងាររួមគ្នា ហូបបាយរួមគ្នាដោយមានការបែងចែកទៅតាមអាយុរបស់ប្រជាជន ការងារចាស់ៗធ្វើផ្សេង វ័យជំទង់ធ្វើការងារផ្សេង មិនលើកលែងសូម្បីតែកូនក្មេង ប្រើឲ្យគ្នាដើររើសលាមកគោកាប់ទន្រ្ទានខេត្តដើម្បីយកទៅធ្វើជីដាក់ស្រែ។ ម៉ៅ នឹងប្រជាជនដទៃទៀតធ្វើការទាំងថ្ងៃទាំងយប់គ្មានពេលសម្រាកទេ។ នៅពេលទំនេរពីការងារខ្មែរក្រហមបានឲ្យ ម៉ៅ នឹងអ្នកភូមិផ្សេងទៀតរៀនសូត្រខ្លះៗដែរដោយរៀននៅតាមគុម្ពព្រៃមិនមានសាលារៀនត្រឹមត្រូវនោះទេ ផ្ដោតខ្លាំងតែរឿងធ្វើការងារតែប៉ុណ្ណោះ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហមបានចាត់ឲ្យ ម៉ៅ​ និងទាហានផ្សេងៗទៀតចូលធ្វើស្រែនៅក្នុងភូមិស្វាយដូនកែវ ភ្ជួររាស់ដី ដកសំណាប និងស្ទូងស្រូវ។ បន្ទាប់ពីធ្វើការនៅភូមិស្វាយដូនកែវមិនយូរប៉ុន្មាន ម៉ៅ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបានចល័តទៅយាមឃ្លាំងគ្រាប់វិញម្ដង។ ម៉ៅ ក៏ធ្លាប់បានឃើញខ្មែរក្រហមយកប្រជាជនទៅសម្លាប់ចោលទៀតផងនៅក្នុងភូមិដំណាក់ត្រប់ វាពិតជាស្ថិតនៅក្នុងការចងចាំមករហូត (ដោយចាប់ប្រជាជនចងជាខ្សែៗ យកទៅសម្លាប់ម្ដង៥នាក់ មុននឹងសម្លាប់ត្រូវដោះខោអាវចេញទាំងអស់)។ មកដល់ឆ្នាំ១៩៧៧ ម៉ៅ ធ្វើការនៅក្នុងស្រុកផ្សេងរហូតមិនដែលបានត្រឡប់មកជួបជាមួយឪពុកម្ដាយនិងបងប្អូនទេ ប្អូនប្រុសរបស់ ម៉ៅ ម្នាក់ដែលធ្វើជាទាហាននៅកន្លែងជាមួយគ្នាក្រៅនឹងបែកគ្នាទាំងអស់។

នៅឆ្នាំ១៩៧៨ ខ្មែរក្រហមបានចាត់ឲ្យ ម៉ៅ និងទាហានទាំងអស់ទៅទប់ស្កាត់ទាហានវៀតណាមនៅខាងទន្លេសាប ខេត្តពោធិ៍សាត់ដើម្បីតទល់កុំឲ្យចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជា គ្រានឹងមិនបានជួបជាមួយទាហានវៀតណាមនោះទេ។ នៅទីនោះមិនយូរប៉ុន្មានក៏ត្រឡប់មកទប់ស្កាត់ខាងភ្នំបាសាក់វិញ ចំណែកអាហារហូបចុកវិញមិនគ្រប់គ្រាន់ទេគឺមានតែបបរាវៗតែប៉ុណ្ណោះ ពេលខ្លះហូបបបរអង្ករមួយកំប៉ុងហូបគ្នា៣០ ទៅ៤០នាក់។ ប្រជាជនបរិភោគមិនឆ្អែតហើយត្រូវធ្វើការងារធ្ងន់ហួសកម្លាំងពលកម្មធ្លាក់ខ្លួនឈឺរហូតដល់បាត់បង់ជីវិត។ ជាក់ស្ដែងឪពុក ម៉ៅ ផ្ទាល់បានបាត់បង់ជីវិតដោយសារគ្មានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់បណ្ដាលទៅជាហើមដៃហើមជើងធ្លាក់ខ្លួនឈើរហូតដល់ស្លាប់។

មកដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ទ័ពវៀតណាមបានចូលមករំដោះប្រទេសកម្ពុជាឲ្យរួចផុតពីរបបខ្មែរក្រហម និងប្រជាជនផ្សេងៗជាច្រើនបាននាំគ្នារត់ចូលព្រៃភ្នំដោយសារឮថាទ័ពវៀតណាមចូលមកសម្លាប់។ ម៉ៅរស់នៅលើភ្នំនឹងធ្វើដំណើរពីភ្នំមួយទៅកាន់ភ្នំមួយទៀត មិនមានអាហារបរិភោគទេ គឺត្រូវជីកក្ដួចហូបជំនួសបាយ ម៉ៅ រស់នៅទីនោះរយៈពេលមួយឆ្នាំ។ រហូតមកដល់ឆ្នាំ១៩៨០ ម៉ៅបានចេញពីភ្នំមករស់នៅស្រុកមោងឫស្សី ខេត្តបាត់ដំបងវិញមិនទាន់បានជួបជុំគ្រួសារទេ។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៨០ក៏ត្រឡប់មកកាន់ស្រុកភូមិវិញជួបជុំជាមួយម្ដាយនិងបងប្អូនរបស់ម៉ៅវិញដោយអកុសលប្អូនស្រីរបស់ម៉ៅម្នាក់ត្រូវបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតដោយសារជំងឺ។ ក្រោយមកទៀតម្ដាយរបស់ម៉ៅបានផ្សំផ្គុំឲ្យមានគ្រួសារ ពេលរៀបការហើយក៏ចាប់ដៃគ្នាជាមួយប្រពន្ធធ្វើស្រែចម្ការតាំងពីពេលនោះមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ៕

ដោយ ឡាំ ស្រីនីត

---

[1] មជ្ឈមណ្ឌលផ្សះផ្សាវាលវែង ឡាំ ស្រីនីត សម្ភាសន៍ជាមួយ តែម ម៉ៅ នៅស្រុកភ្នំក្រវាញ ខេត្តពោធិ៍សាត់។