ខ្ញុំឈ្មោះ ទិត សឿន[1] ភេទប្រុស អាយុ៣៣ឆ្នាំក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨។ ខ្ញុំមានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិតាពៅ ឃុំបាវិត ស្រុកចន្រ្ទា តំបន់២៣ ភូមិភាគបូព៌ា។ ឪពុកខ្ញុំឈ្មោះ ទិត ជៀវ និងម្ដាយឈ្មោះ ខៀវ ផង់។ ពេលខ្ញុំអាយុ៧ឆ្នាំឪពុកម្ដាយខ្ញុំស្លាប់ចោលខ្ញុំ។ ខ្ញុំមករស់នៅជាមួយបងស្រីខ្ញុំឈ្មោះ ទិត រៀម នៅភូមិកំណើតដដែល។ នៅឆ្នាំ១៩៥៤ បងស្រីខ្ញុំបានឱ្យខ្ញុំចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាឃុំបាវិត ស្រុកចន្រ្ទា ពីថ្នាក់ទី១២ដល់ថ្នាក់ទី៧។ ក្រោយមកឆ្នាំ១៩៦០ ខ្ញុំឈប់រៀនមកនៅជួយរកស៊ីធ្វើស្រែជាមួយបងស្រី។ នៅឆ្នាំ១៩៦២​ បងស្រីខ្ញុំបានឱ្យខ្ញុំទៅរៀននៅសាលាចំរើនវិជ្ជាក្រុងភ្នំពេញ។ ខ្ញុំចូលរៀនថ្នាក់ទី៦ដល់ថ្នាក់ទី៥ ហើយឈប់រៀននៅឆ្នាំ១៩៦៤ និងមកនៅផ្ទះជាមួយបងស្រី នៅបាវិត។

ឆ្នាំ១៩៦៤ ខ្ញុំរៀនកាត់ដេរនៅសាលាជួតុង ក្រុងភ្នំពេញ អស់រយៈពេល១ឆ្នាំ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៦ ខ្ញុំចេញពីសាលាកាត់ដេរ បានទិញម៉ាស៊ីនដេរ១គ្រឿងរកស៊ីកាត់ដេរនៅបាវិតជាមួយបងស្រី។ ឆ្នាំ១៩៦៧ បងស្រីរៀបចំឱ្យខ្ញុំមានប្រពន្ធឈ្មោះ គង់ សៀង ដែលជាអ្នកភូមិជាមួយគ្នា។ នៅឆ្នាំ១៩៦៩ ខ្ញុំទទួលការអប់រំពីឪពុកធំខ្ញុំឈ្មោះ​ ជួន សារឿន គឺជាអតីតខ្មែរឥស្សរៈ បច្ចុប្បន្នប្រធានឡក្បឿង ស្រុកមានជ័យថ្មី។ នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៦៩ ឪពុកធំបានរៀបចំពិធីចាត់តាំងរូបខ្ញុំចូលជាសមាជិកបក្សពលករ មានតា មុំឡុច អតីតធ្វើឥស្សរៈ ប្រធានរោងចក្រក្រឡឹងតំបន់២៣ គឺជាអ្នកឧទ្ទេសនាម និងមាន តាសែម អតីតឥស្សរៈ បច្ចុប្បន្នគឺជាសមាជិកស្រុកចន្ទ្រា គឺជាអធិបតីទទួលស្គាល់ ហើយក្នុងពេលនោះគាត់បានប្រគល់ភារកិច្ចឱ្យខ្ញុំខិតខំកសាងកម្លាំងឱ្យបានច្រើន។

នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧០ ក្រោយរដ្ឋប្រហារ អង្គការចាត់តាំង តាសារឿន តាឡុច និងតាសែម ឡើងទទួលជាគណៈស្រុកចន្ទ្រា។ នៅឆ្នាំ១៩៧១ តាសារឿន បានយកខ្ញុំមកនៅជាមួយ ហើយគាត់ចាត់តាំងខ្ញុំឱ្យធ្វើជាប្រធានមន្ទីរស្រុកចន្រ្ទា។ នៅពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧២ តាសារឿន តាឡុច និងតាសែម បានចាត់តាំងខ្ញុំទទួលសមាជិកស្រុកចន្រ្ទា។ ខ្ញុំកសាងកម្លាំងបានចំនួន៥នាក់ គឺ) សេត សារួន គឺជាទាហាន បច្ចុប្បន្នគឺជាប្រធានកងផលិតតូច ឃុំទួលស្ដី, នួន ផែង ជាអតីតអ្នករកស៊ីជំនួញចូលស្រុកវៀតណាម បច្ចុប្បន្ន ប្រធានឃោសនាការ ស្រុកចន្រ្ទា, កើត ហែន អតីតអ្នកធ្វើស្រែ និងបច្ចុប្បន្នគឺជាសមាជិកសេដ្ឋកិច្ចស្រុកចន្រ្ទា, ថាច់ ចាង ជាខ្មែរកម្ពុជាក្រោម បច្ចុប្បន្នគឺជាសមាជិក ក្រសួងពេទ្យ ស្រុកចន្ទ្រា, ពៅ រិត គឺជាយុទ្ធជនសេដ្ឋកិច្ចស្រុកចន្ទ្រា។

ដើមឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំកសាងកម្លាំងបាន៤នាក់ គឺ១)​សាម៉េត អតីតសិស្សថ្នាក់ទី៣ បច្ចុប្បន្នកម្មាភិបាលកសិកម្មស្រុកចន្ទ្រា ២) សូ មាំ អតីតជាងកាត់សក់ បច្ចុប្បន្នកងការពារមន្ទីរស្រុកចន្រ្ទា, ហង់ ជឿន អតីតអ្នកធ្វើស្រែបច្ចុប្បន្ន សមាជិកសហករណ៍ នៅភូមិដូនទៃ ឃុំទួលស្ដី ៤) នឿន អតីតធ្វើស្រែ បច្ចុប្បន្នប្រធាននីរសារស្រុកចន្ទ្រា។ ក្រោយពីបានកសាងកម្លាំងហើយខ្ញុំរាយការណ៍ឱ្យ តាសារឿន ហើយបានប្រជុំចាត់តាំងបញ្ចូលជាកម្លាំងនៅលើផ្ទះតាសារឿន។ ពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧៤ តាសារឿន តាឡុច និង តាសែម គាត់ចាត់តាំងខ្ញុំឱ្យទទួលផ្នែកកងទ័ពស្រុកចន្ទ្រា។ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៤ បងសូ ឬ អ៊ុក សាវ៉ាន លេខាតំបន់២៣[2] គាត់ឱ្យកងទ័ពស្រុកទាំងអស់ឡើងសហការវាយឈ្លបនៅបន្ទាយស្វាយរៀងឱ្យជាប់។

នៅថ្ងៃទី១៦ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥​ នៅពេលរំដោះបន្ទាយស្វាយរៀង ខ្ញុំ, សំចាន់ ,សូណាន និង ហ៊ុន ងាក បាននាំគ្នាទៅដុតបំផ្លាញគ្រាប់ នៅផ្ទះសក្តិ៤ ឆេះខ្ទេចខ្ទី។ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំនិង តាសារឿន តាឡុច ត្រូវបែកការណ៍ដោយបានប្រព្រឹត្តខុសសីលធម៌លើនារី៣នាក់ នៅមន្ទីរស្រុក មានឈ្មោះ នារី សាបុល,សាផាត និងនារី សាវ៉ាន់ ហើយនារីទាំង៣នាក់នេះផឹកថ្នាំសម្លាប់ខ្លួន។ ខ្ញុំ,តាសារឿន និង តាឡុច ត្រូវបង សូ ដកសិទ្ធិ។ តាសារឿង និង តាឡុច បងសូ ដកដាក់នៅមន្ទីរតំបន់២៣ ហើយខ្ញុំវិញបងសូ ដកដាក់មន្ទីរអប់រំឃោសនាការតំបន់២៣។ ពេលនោះខ្ញុំត្រូវដាច់ខ្សែអស់ចេញចូលទៅណាមកណាក៏មិនបានរហូតដល់ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៧ បងសូ បានដោះលែងខ្ញុំពីកន្លែងអប់រំហើយគាត់បានយកខ្ញុំមកនៅជាមួយ។ ពេលនោះបងសូ បានអប់រំខ្ញុំធ្វើជានីរសារសម្ងាត់របស់គាត់សម្រាប់រត់សំបុត្រទៅទាក់ទងវៀតណាម។ ក្រោយពីបងសូ អប់រំនិងដាក់ភារកិច្ចឱ្យខ្ញុំហើយ បងសូ បានចាត់តាំងខ្ញុំឱ្យឡើងទទួលនាទីសមាជិកមន្ទីរក្រសួងឃោសនា តំបន់២៣។ បងសូ បានឧទ្ទេសនាមខ្ញុំធ្វើការទាក់ទងជាមួយ ហៃ ជុត ហៅ បងវុទ្ធី[3]  អតីតបួស បច្ចុប្បន្នប្រធានឃោសនាការ តំបន់២៣, បងសាម៉ៃ ប្រធានមន្ទីរក្រសួងឃោសនាការ ​តំបន់២៣, បងសំអឿន អនុប្រធានក្រសួងឃោសនាការ តំបន់២៣, បងញីវ សមាជិកក្រសួងឃោសនាការ តំបន់២៣។ នៅខែ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៧ បងសូ ហៅពួកខ្ញុំប្រជុំ រៀបចំសម្ភារនិងស្បៀងទុកដើម្បីធ្វើរដ្ឋប្រហារ វាយអង្គការបដិវត្តន៍ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៧។ ក្រោយពីប្រជុំខ្ញុំ, បងសាក់, បងសាម៉ៃ,បងញីវ,បងយ៉ូន និងម្នាក់ទៀតនាទីសមាជិកមន្ទីរតំបន់ នៅជាមួយបងសាក់ បាននាំគ្នាទៅដឹកស្រូវពីឃ្លាំងដែលគាត់លាក់ទុក នៅភូមិគគីរសោម ចំនួនជាង១០០០បាវ យកមកធ្វើឃ្លាំងលាក់ទុកនៅត្រើយតាហោ និងដឹកថ្នាំពេទ្យពីមន្ទីរបង សាក់ យកទៅលាក់ទុកក្នុងឃ្លាំងជាមួយស្រូវដែរ។ តែក្រោយមកបង សាក់ បានឱ្យឈ្មោះ យ៉ូន ដឹកស្រូវនិងថ្នាំទាំងអស់នេះទៅលាក់ទុកក្នុងភូមិក្ដីស្លា ក្នុងឃុំស្វាយយា ប៉ុន្តែទីតាំងខ្ញុំក្ដាប់មិនបានទេ។

ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៧ បងសូ បានឱ្យខ្ញុំយកសំបុត្រមួយច្បាប់ ហើយគាត់បានណែនាំថាចំពោះសំបុត្រនេះត្រូវរក្សាការសម្ងាត់ឱ្យបាន។ សំបុត្រនោះបានយកទៅឱ្វៀតណាម ឈ្មោះតាមដាង គឺជាប្រធានសន្តិសុខ ការពារព្រំដែនហើយឱ្យតាមដាង បញ្ជូនទៅឱ្យ បៃជៀង ប្រធានសេនាធិការយោធា មជ្ឈិមទទួល៣កងពល គឺកងពលទី៥ ,កងពលទី៧ និងកងពលពិសេស។ បងសូ ណែនាំខ្ញុំចប់គាត់បានប្រាប់ខ្ញុំឱ្យមកទាក់ទងជាមួយបងសំអន លេខាស្រុកចន្រ្ទា ដើម្បីឱ្យបងសំអន ជូនខ្ញុំទៅ។ ខ្ញុំបានមកជួបបងសំអន នៅផ្ទះរបស់គាត់និងបានប្រាប់តាមការណែនាំរបស់បងសូ។ បងសំអន បាននាំខ្ញុំមកកន្លែងយោធាស្រុកចន្ទ្រាហើយគាត់ចាត់ឱ្យ សូណាន​,មាកស៊ីម,ហ៊ុន ងាក ដែលជាខ្សែចាស់របស់ខ្ញុំជូនទៅជួបវៀតណាម​ឈ្មោះ តាមដាង នៅខាងកើតភូមិ អង្គម្ដេញ ព្រំប្រទល់ខ្មែរវៀតណាម។ ពេលជួបតាមដាង ហើយខ្ញុំក៏ប្រគល់សំបុត្រនោះឱ្យទៅ ​តាមដាង យកទៅឱ្យឈ្មោះ បៃជៀង ហើយខ្ញុំនាំគ្នាមកកន្លែងវិញ។ ចំណែកខ្លឹមសារសំបុត្រខ្ញុំក្ដាប់មិនបានទេ ដោយបងសូ បិតជិតហើយខាងខ្នងសរសេរអក្សរវៀមណាម។

នៅពាក់កណ្ដាលខែ សីហា​ ឆ្នាំ១៩៧៧ បងសូ បានឱ្យខ្ញុំយកសំបុត្រ ឱ្យយួនឈ្មោះ តាមដាង។ ឱ្យ តាមដាង យកសំបុត្រឱ្យឈ្មោះ បៃជៀង។ ខ្ញុំបានទៅជួប បងសំអន ហើយបងសំអន បានឱ្យ សូណាន,ហ៊ុន ងាក និងសំចាន់ ជូនខ្ញុំទៅជួបតាមដាង នៅខាងកើតភូមិអង្គម្ដេញ ជាប់ព្រំដែនវៀតណាម។ ពេលដែលខ្ញុំទៅដល់បានជួប តាមដាង ខ្ញុំប្រគល់សំបុត្រនោះឱ្យគាត់។ តាមដាង បានប្រាប់ឱ្យខ្ញុំស្គាល់នីរសាររសប់ បៃជៀង ម្នាក់ដែលមកជាមួយគាត់ឈ្មោះ មិញ ទឺ ហើយតាមដាង បានប្រគល់សំបុត្រឱ្យខ្ញុំមួយច្បាប់យកមកឱ្យបងសូ។ ខ្លឹមសារសំបុត្ររបស់បងសូ គឺ បងសូ សួរ បៃជៀង ពីបញ្ហារៀបចំកងទ័ពវាយចូលមក។ សំបុត្រ វៀតណាមផ្ញើមកវិញខ្ញុំក្ដាប់មិនបានទេ។ ពេលដែលត្រឡប់មកវិញ ខ្ញុំចូលកន្លែងបងសំអន ហើយបងសំអន កំពុងតែប្រជុំពេលនោះគាត់បានហៅខ្ញុំចូលរួមប្រជុំដែរ។ កម្លាំងមកប្រជុំខ្ញុំឃើញសុទ្ធតែជាកម្លាំងចាស់។

ចាប់ពីពាក់កណ្ដាលខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៧ ខ្ញុំឈឺរហូតដល់ចុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧៧ ទើបជាវិញ។ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧៧ មុនបងសូ មករៀនសាលាអង្គការនៅភ្នំពេញគាត់បានឱ្យខ្ញុំយកសំបុត្រឱ្យ តាមដាង យកឱ្យ បៃជៀងទៀត។ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៧ វៀតណាមបានវាយ ចូលមកតំបន់២៣ ជាបន្តបន្ទាប់។ បងវុទ្ធី បានឱ្យខ្ញុំចាំមើលថែកុមារ កូនកម្មាភិបាល ទាំងអស់នៅក្នុងមន្ទីរក្រសួងឃោសនាការមានចំនួន៥០នាក់ ដែលមកមកធ្វើមន្ទីរនៅភូមិរការ​ ឃុំអង្គតាសូ ស្រុកមានជ័យថ្មី រហូតដល់ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៨ ក្រោយពីអង្គការវាយវៀតណាមចេញអស់ទើបធ្វើរួច។ ពេលធ្វើមន្ទីរបងវុទ្ធី គាត់ឱ្យខ្ញុំនៅមើលទទួលខុសត្រូវកុមារចំនួ៥០នាក់ ក្នុងមន្ទីរនោះ។ ចុងខែមករា ខ្ញុំឈឺគ្រុនចាញ់ទៀតខ្ញុំមិនបានទៅណាទេ។ នៅពាក់កណ្ដាលខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៨  បងសូ បានឱ្យខ្ញុំយកសំបុត្រមួយទៅបង សំអន។ ឱ្យបងសំអន យកទៅឱ្យបៃជៀង ក្នុងខ្លឹមសារសំបុត្រ បងសូឱ្យ បៃជៀង រៀបចំទ័ពវាយចូលតំបន់២៣ទៀតហើយនិងមានប្លង់ផែនទីកន្លែងកងពលរបស់អង្គការ បោះនៅមួយទៀត។ ដើមខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨ អង្គការបានដកបងសូ ពីតំបន់២៣ ឱ្យទទួលខុសត្រូវតំបន់២៤វិញ។ មុនគាត់ចេញទៅបងសូ បានឱ្យខ្ញុំយកសំបុត្រមួយទៅឱ្យបងសំអន បន្តយកឱ្យបៃជៀង។ ក្នុងសំបុត្របងសូប្រាប់បៃជៀងថា គាត់ត្រូវអង្គការដកទៅតំបន់២៤ហើយមានការអ្វីទាក់ទងជាមួយ បងគួន។ នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨ បងវុទ្ធី បានឱ្យខ្ញុំទៅហៅបងសំអន មកជួនគាត់នៅមន្ទីរឃោសនាការតំបន់២៣។ ពេលដែលបងសំអន មកបងវុទ្ធី និងបងសាក់ បាននាំបងសំអន ទៅជួបបងគួន នៅមន្ទីរតំបន់ទាំង៣នាក់ ពេលជួបបងគួន និយាយពីរឿងអ្វីខ្ញុំក្ដាប់មិនបានទេ។ រំលងបានមួយថ្ងៃនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៨ អង្គការចាប់ខ្លួនខ្ញុំ។

អត្ថបទដោយ ដារ៉ារដ្ឋ មេត្តា

[1] ឯកសារលេខ D១៥១៤៦ តម្កល់នៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មានចំណងជើង,«ទិត សឿន» ៖សមាជិកក្រសួងឃោសនាការ តំបន់២៣។ ឯកសារនេះសរសេរដោយដៃមានចំនួន៣៤ទំព័រ។ ​ កំណត់សម្គាល់ៈ ចម្លើយសារភាពរបស់អ្នកទោសទាំងអស់សុទ្ធតែឆ្លងកាត់ការបង្ខិតបង្ខំនិងធ្វើទារុណកម្មយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីកងសួរចម្លើយរបស់ខ្មែរក្រហម ដូច្នេះយើងមិនអាចសន្និដ្ឋានបានថាចម្លើយសារភាពរបស់  ទិត សឿន ពិតឬយ៉ាងណានោះទេ?

[2] ឯកសារលេខK០១២០២ តម្កល់នៅបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មានចំណងជើង,«ប្រវត្តិរូបអ្នកទោសជាប់ឃុំឃាំង៖ សូ ស៊ីណាត» វាយអង្គីលេខមានចំនួន១ទំព័រ។

[3] ឯកសារលេខD៤១៧០៣ តម្កល់នៅបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មានចំណងជើង, «ហៃ ជុត ហៅ វុទ្ធី៖ ប្រធានឃោសនាការតំបន់២៣ ភូមិភាគបូព៌ា » សរសេរដោយដៃនិងវាយអង្គីលេខមានចំនួន៧១០ទំព័រ។