ទិត្យ មន៖ ខ្ញុំទទួលបន្ទុកភស្តុភារវរសេនាធំខ្មែរក្រហម

4 ខែ មុន

*បឹងអន្លង់វែងគឺជាប្រភពទឹកសម្រាប់ប្រជាជនអន្លង់វែង*

ទិត្យ មន[1] ភេទប្រុស អាយុ៧៩ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅក្នុងភូមិអូរ ឃុំសង្វើយ ស្រុកជីក្រែង ខេត្តសៀមរាប។ បច្ចុប្បន្ន មន រស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។

មន បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៣នាក់ ហើយខ្ញុំគឺជាកូនប្រុសច្បងនៅក្នុងគ្រួសារ។ កាលពីកុមារភាព ខ្ញុំរៀនបានថ្នាក់ទី២ពីសង្គមចាស់ (បច្ចុប្បន្ននេះ ថ្នាក់ទី១១)។ កាលពីដើម ខ្ញុំមិនដែលចាញ់អ្នកណាទេ ទាក់ទងនឹងការសរសេរនិងអានអក្សរខ្មែរ។ ដោយសារតែសង្គ្រាម ខ្ញុំបានឈប់រៀននៅសាលារដ្ឋ។ ខ្ញុំក៏ប្ដូរទៅបួសរៀននៅក្នុងវត្តវិញ។ ខ្ញុំបន្តរៀននៅក្នុងទីអារាមអស់រយៈពេល៣វស្សាទៀត។ បន្ទាប់មក ខ្ញុំបានលាចាកសិក្ខាបទ មកជួយធ្វើការងារស្រែចម្ការឪពុកម្ដាយ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ ព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋប្រហាររបស់ លន់ នល់ បានកើតឡើង។ ការធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងនឹង លន់ នល់ ក៏ចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើង។ អំឡុងពេលនោះ ប្រជាជនរស់នៅទូទាំងស្រុកជីក្រែងកើតមានភាពវឹកវរ និងចលាចលជាខ្លាំង។

ភូមិស្ថាននានាចាប់ផ្ដើមជួបប្រទះនឹងការទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់។ ប្រជាជនកើតមានទុក្ខលំបាកជាពន់ពេក និងខឹងសម្បារជាខ្លាំង។ ការប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការក៏លែងបានធ្វើស្រួលបួលដូចមុនទៀត។ កសិករទាំងអស់ត្រូវចេញទៅធ្វើស្រែនៅពេលយប់ពីព្រោះខ្លាចយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែក។

រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំបានចូលបម្រើក្នុងជួរបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហម បន្ទាប់ពីមានការឃោសនា ពីសំណាក់ សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ។ ព្រះអង្គបានអំពាវនាវឲ្យកូនចៅចូលព្រៃម៉ាគីតស៊ូ ដើម្បីទាមទារទឹកដី និងអំណាចមកវិញ។ ខ្ញុំចូលបម្រើក្នុងកងទ័ពដំបូង ដោយទទួលបានការហ្វឹកហាត់ និងរៀនក្បួនយុទ្ធសាស្រ្តសង្គ្រាម ហ្វឹកហាត់យោធា ហាត់លូនក្រោមបន្លាខ្សែលួស និងបាញ់កាំភ្លើងជាដើម។ កាលនោះ ខ្ញុំហាត់បណ្ដើរ ត្រូវបញ្ជូនទៅវាយប្រយុទ្ធបណ្ដើរ។ ជំនាន់នោះ ខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំខិតខំតស៊ូដើម្បីការពារជាតិ ការពារទឹកដី និងប្រជាជនតែប៉ុណ្ណោះ។

ខ្ញុំបានចេញទៅវាយនៅទីក្រុងភ្នំពេញបានមួយរយៈ ក៏ត្រូវដកមកខាងក្រោយវិញ។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំគ្មានខ្លាចរអានឹងការស្លាប់ជាយថាហេតុនោះទេ។ ខ្ញុំគិតត្រឹមតែការលះបង់ ដើម្បីការរស់រានរបស់ក្រុមគ្រួសារ និងប្រទេសជាតិ។ បើតាមស្ថានភាពជាក់ស្ដែងនៅសមរភូមិ កងទ័ព លន់ នល់ មានប្រៀបឈ្នះខ្លាំងជាងខ្មែរក្រហម។ ខ្មែរក្រហមមិនងាយវាយរបើកទេ ដោយសារ កងទ័ព លន់ នល់ សម្បូរទៅដោយគ្រឿងសព្វាវុធ រថគ្រោះ អាវុធតូចធំគ្រប់ប្រភេទ។

ដោយសារតែខ្ញុំចេះសរសេរ ចេះអាន និងចេះគុណគូរលេខ ខ្ញុំត្រូវបានថ្នាក់លើដកមកខាងក្រោយវិញ ដើម្បីទទួលបន្ទុកផ្នែកភស្តុភារបស់កងវរសេនាធំ ទទួលបន្ទុកឃ្លាំងស្បៀងសម្ភារៈ និងធ្វើបញ្ជីបើកស្បៀងសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់កងទ័ព។ អង្គភាពរបស់ខ្ញុំនៅម្តុំត្មាតពង ក្រុងភ្នំពេញ នាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ខ្ញុំនៅជាប់ជាមួយប្រជាជន ដើម្បីងាយស្រួលមើលការខុសត្រូវស្បៀងអាហារ។

ស្បៀងដែលខ្ញុំកាន់កាប់ បានមកពីភស្តុភារកងពលធំ មកកាន់កងវរសេនាសេនាធំ។ ខ្ញុំត្រូវបើកបន្តមកដល់ប្រជាជន។ ការហូបចុកនាពេលនោះបានឆ្អែតសមល្មម ប៉ុន្តែចំពោះម្ហូបមិនសូវជាមានហូបគ្រប់គ្រាន់នោះទេ។ ជួនកាល យើងត្រូវដាំបាយហូបលាយជាមួយពោត។ ពោតត្រូវស្ងោរឲ្យឆ្អិនរួចបានយកមកលាយជាមួយអង្ករដាក់ចម្អិនម្ដងទៀត។ ជំនាន់នោះ ខ្ញុំឈរជើងនៅតំបន់ដែលខ្សត់ត្រីហូបណាស់។ ខ្ញុំដើរតែជីកក្ដាមមកបុក និងដាំបាយពូតជាដុំៗទុកសម្រាប់បញ្ចូនឲ្យពួកមិត្តនៅខ្សែត្រៀមខាងមុខ។

ខ្ញុំកាន់ផ្នែកភស្តុភារដល់ចុងឆ្នាំ១៩៧៤។ ខ្ញុំក៏ត្រូវបានបញ្ចូនឲ្យទៅរកត្រី និងម្ហូប នៅមួយជួរព្រែកក្ដាម។ នៅពេលនោះ ការខ្វះខាតម្ហូបខ្លាំងទើបតម្រូវឲ្យតាមអង្គភាពនីមួយៗ ដកកម្លាំងចំនួន២នាក់គ្រប់អង្គភាពទាំងអស់ ដើម្បីស្វែងរកម្ហូបអាហារផ្គត់ផ្គង់កងទ័ពនៅសមរភូមិមុខ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមបានវាយចូលទីក្រុងភ្នំពេញ និងទទួលបានជ័យជំនះនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ កាលនោះ ខ្ញុំមានអារម្មណ៍ធម្មតាទេ ដោយសារខ្ញុំគិតថា ខ្ញុំប្រហែលជាមិនបានទៅនៅជាមួយឪពុកម្ដាយវិញឡើយ ពីព្រោះខ្ញុំបានចូលក្នុងជួរកងទ័ព។ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជំនះ យើងបានទទួលការអនុញ្ញាតឲ្យឈប់សម្រាកទៅលេងផ្ទះចំនួន១៥ថ្ងៃ ហើយចែកកង់ម្នាក់មួយសម្រាប់ជិះទៅស្រុកកំណើត។

កាលណោះខ្ញុំរួមទាំងមិត្តដែលមានស្រុកកំណើតនៅក្នុងខេត្តសៀមរាប បានធ្វើដំណើរអស់រយៈពេល២យប់២ថ្ងៃទើបដល់ផ្ទះ។ ពេលខ្ញុំទៅដល់ផ្ទះឪពុកម្ដាយ និងបងប្អូនរបស់ខ្ញុំមានការសប្បាយចិត្តជាខ្លាំង។ ខ្ញុំបានយកពេលវេលានៅលេងឪពុកម្ដាយ និងបងប្អូនអស់រយៈពេលជិត១០ថ្ងៃទើបខ្ញុំត្រឡប់ទៅភ្នំពេញវិញ។

បន្ទាប់ពីខ្ញុំបានចាកចេញពីស្រុកកំណើតមកដល់ភ្នំពេញវិញ ខ្ញុំត្រូវអង្គភាពបញ្ជូនទៅភូមិភាគឦសាន។ ការដែលបញ្ជូនខ្ញុំឲ្យទៅភូមិភាគឦសាន គឺដើម្បីសាងសង់ផ្ទះសម្បែងឲ្យកងទ័ពដែលមានគ្រួសារសម្រាប់រស់នៅ។ ខ្ញុំបានបន្តធ្វើកិច្ចការនេះរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៦។ ខ្ញុំក៏បានរៀបការ នៅក្នុងឆ្នាំនោះដែរ។ បន្ទាប់ពីខ្ញុំមានគ្រួសារ ខ្ញុំបន្តសាងសង់ផ្ទះឲ្យកងទ័ពដូចមុន។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមវាយចូលមករំដោះប្រជាជនចេញពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ខ្ញុំបានរត់បែកចេញពីប្រពន្ធកូន។ ខ្ញុំបានធ្វើដំណើរជាមួយកងទ័ពផ្សេងទៀតតាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជា-ឡាវនៃខេត្តស្ទឹងត្រែង។ កាលនោះគ្នាខ្ញុំមានចំនួន៥នាក់ ដែលមានតួនាទីត្រួតពិនិត្យមើលផ្លូវឆ្ពោះទៅភ្នំដងរែក (តំបន់១០០១) ជាប់ព្រំដែន កម្ពុជា-ថៃ។ នៅពេលដែលក្រុមខ្ញុំធ្វើដំណើរមកដល់លើភ្នំ ខ្ញុំក៏បានជួបជាមួយកម្លាំងខ្មែរក្រហម ដែលបានទៅឈរជើងមុននៅលើភ្នំ។ ខ្ញុំក៏នៅតែបន្តចុះទៅវាយនៅសមរភូមិមុខដដែល។

នៅឆ្នាំ១៩៨៤ ខ្ញុំបានគ្រួសារមួយទៀត។ ប្រពន្ធខ្ញុំគាត់ជាកងនារីដឹកជញ្ជូន ក្រោយពីរៀបការរួចខ្ញុំឈប់ទៅសមរភូមិទៀតហើយ។ ខ្ញុំរស់នៅដាំដំណាំផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារនៅសមរភូមិក្រោយ រហូតខ្ញុំបានចុះមករស់នៅក្នុងភូមិជើងភ្នំដល់បច្ចុប្បន្ននេះ»៕

អត្ថបទដោយ មេក វិន

[1] មេក វិន សម្ភាសន៍ជាមួយ ទិត្យ មន នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ ឆ្នាំ២០២៤។