ទូច សុន សកម្មភាពប្រឆាំងនឹងអង្គការបដិវត្តន៍
ឯកសារ J០០០២៨៤ សរសេរដោយដៃ មានចំនួន៣៨ទំព័រ ជារបស់ឈ្មោះ ទូច សុន[1] មានតួនាទីជំនួយការមន្ទីរភូមិភាគពាយ័ព្យ។ សុន បានចូលរួមបម្រើបដិវត្តន៍ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧០ តាមរយៈការអប់រំពីឈ្មោះ ពួច និងភេ។ សុន ត្រូវបានអង្គការចាប់ខ្លួន ថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៧ ។ នៅក្នុងឯកសារចម្លើយសារភាព សុន បានសរសេរនូវចម្លើយរបស់ខ្លួន នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៧។
ទូច សុន ភេទប្រុស អាយុ៣៣ឆ្នាំ ជនជាតិខ្មែរ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិដំណាក់កន្ទួត ឃុំដំណាក់កន្ទួត ស្រុកកំពង់ត្រាច ខេត្តកំពត។ សុន មានឪពុកឈ្មោះ ទូច អុន និងម្ដាយឈ្មោះ ជួន ជឹម។ សុន មានប្រពន្ធឈ្មោះ ស្វាយ កេង នៅស្រុកភូមិជាគ្នាដែរ។
នៅពេល សុន មានអាយុ៦ឆ្នាំ ត្រូវឪពុកម្ដាយបញ្ជូនឲ្យទៅរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាដំណាក់កន្ទួត។ សុន រៀនដល់ថ្នាក់ទី៨ រហូតដល់អាយុ១៤ឆ្នាំ ក៏ឈប់រៀន មកធ្វើគូលីត្រាវូ និងជួសជុលផ្លូវនៅកំពង់ត្រាច។ រយៈពេល៣ខែក្រោយមក សុន ត្រូវឪពុកម្ដាយបញ្ជូន ឲ្យទៅបួសរៀននៅវត្ត ដំណាក់កន្ទួត ដោយរៀនបាលី ធម៌អាថ៌ បានចំនួន១០វស្សា និងធ្វើជាអាចារ្យ បង្រៀន ដល់ភិក្ខុសាមណេរ នៅវត្តនោះចំនួន២វស្សាទៀត។
លុះដល់ឆ្នាំ១៩៦៧ សុន ក៏សឹក ហើយឪពុកម្ដាយរៀបចំឲ្យមានគ្រួសារ និងបានប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែជាមួយឪពុកម្ដាយក្មេកបានរយៈពេល១ឆ្នាំ។ សុន ក៏នាំប្រពន្ធទៅរស់នៅភូមិ បឹងស្កៀប ឃុំឫស្សីក្រាំង ស្រុកបាកាន តំបន់ទី២ ដោយមានដីធ្វើស្រែចំនួន១៥ហិកតា នៅទីនោះ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៩ តាមរយៈឈ្មោះ ពួច មានតួនាទីមេកងពិសេសខាងជីវពល នៅឃុំឫស្សីក្រាំង ណែនាំ សុន ឲ្យចូលរួមហាត់ជីវពល នឹងអប់រំ ឲ្យឈឺចាប់ និងស្អប់នឹងខ្មែរក្រហម។ សុន បានធ្វើសកម្មភាពចុះពិនិត្យមើលប្រជាជន និងអប់រំបានកម្លាំង២នាក់ បញ្ជូលជាកម្លាំងសេរី អប់រំឲ្យខ្លាច និងស្អប់បក្ខពួកខ្មែរក្រហម។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៦៩ កម្លាំងខ្មែរក្រហមមានចំនួនកើនឡើង ធ្វើឲ្យមានការព្រួយបារម្ភ ឈ្មោះ ពួច និងមនុស្ស៥នាក់ទៀត រៀបចំការប្រជុំយ៉ាងសម្ងាត់ នៅភូមិឫស្សីក្រាំង និងដាក់ផែនការ ពង្រីកកម្លាំងខ្មែរសេរីឲ្យបានកាន់តែច្រើន, ដោយយាមការពារនៅតាមប៉ុស្ដិ៍ កុំឲ្យខ្មែរក្រហមចូលមកលួចបំផ្លាញបាន។ មួយវិញទៀត ត្រូវពិនិត្យមើលខ្សែរយៈខ្មែរក្រហម និងស្ទាក់ចាប់នៅតាមព្រៃជាដើម។ ក្រោយ ប្រជុំចប់ សុន និងសមាជិក បានធ្វើដំណើរចូលក្នុងព្រៃចំនួន៧ថ្ងៃ ដើម្បីស្វែងរកបក្ខពួកខ្មែរក្រហម។ សកម្មភាពនេះដឹកនាំដោយឈ្មោះ ពូច។ អ្នកចូលរួមមានឈ្មោះ សុខ មានតួនាទីពូលីសប៉ុស្ដិ៍ឫស្សីក្រាំង និងកងជីវពលចំនួន៣០នាក់។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧០ ក្រោយថ្ងៃ រដ្ឋប្រហារ កម្លាំងខ្មែរក្រហមកាន់តែកើនឡើង និងបានវាយចូលមកដល់ប៉ុស្ដិ៍ ឫស្សីក្រាំង ថែមទាំងរឹបអូសយកកាំភ្លើងទាំងអស់មកបំផ្លាញចោលទាំងស្រុង។ ស្របពេលជាមួយគ្នា ពួច និងភេ បានរៀបចំការប្រជុំសម្ងាត់ជាមួយ សុន និងសមាជិក ឲ្យផ្អាកគ្រប់សកម្មភាពទាំងអស់ រង់ចាំស្ដាប់សភាពការណ៍មួយរយៈពេលសិន។ នៅខែ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧០ ឈ្មោះពួច និងភេ បានរៀបចំការប្រជុំ ដោយចាត់តាំងមនុស្សមួយក្រុមឲ្យចូលទៅបន្លំខ្លួនធ្វើជាកសិករធម្មតា និងចូលបង្កប់ខ្លួនក្នុងជួរបដិវត្តន៍។ នៅចុងខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧០ ឈ្មោះ ពួច,ភេ, សុន រួមទាំងមនុស្សចំនួន៤នាក់ បានចូលធ្វើបដិវត្តន៍ និងអនុវត្តន៍សកម្មភាពទៅតាមគោលការណ៍ខាងលើ។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៧០ ពួច ក៏ចាត់តាំង សុន ឲ្យធ្វើសកម្មភាព យកការណ៍បញ្ជូនទៅឲ្យទាហានខ្មាំងនៅស្វាយដូនកែវ តាមរយៈឈ្មោះ ម៉ៅ និងគក់ ដែលជាមេភូមិស្វាយ។ រំលងបានរយៈពេល២ថ្ងៃ ទាហានដែលជាខ្មាំងនៅស្វាយដូនកែវ បានទៅដល់ព្រៃស្វាយ ហើយបាញ់ និងដុតបំផ្លាញទីតាំងបដិវត្តន៍ នៅទីនោះឲ្យរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧១ សុន ទទួលភារកិច្ចជាគ្រូបង្រៀនកុមារបដិវត្តន៍ នៅភូមិស្កៀប ឃុំឫស្សីក្រាំង។ រយៈពេលដែល សុន បង្រៀន ក៏ធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងបដិវត្តន៍ ដោយនិយាយបំផ្លើសមាគ៌ា និងអប់រំកុមារ ឲ្យមានជំនឿលើបុណ្យបាប ថែមទាំងបញ្ជាក់ថា ខ្មែរក្រហមមិនឲ្យគោរពសាសនាឡើយ។ ជាងនេះទៅទៀត សុន ក៏អប់រំគ្រូបង្រៀនដូចគ្នា ឈ្មោះ សឹម និងឈ្មោះ តា អប់រំឲ្យស្អប់នឹងបដិវត្តន៍ដូចខ្លួនដែរ។ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧១ សុន បានចូលជាសមាជិករបស់បក្សកុម្មុយនីស្ដកម្ពុជា ដោយឧទ្ទេសនាមពីឈ្មោះ មៀច និងម៉ុស។ ក្នុងពេលនោះ សុន និងសមាជិក បានធ្វើផែនការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅឃុំឫស្សីក្រាំង និងបានទម្លាក់នៅទីប្រជុំជនឫស្សីក្រាំង បណ្ដាលឲ្យឆេះខូចខាតអស់ជាច្រើន។ នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧២ សុន ក៏ទទួលបានភារិកច្ច ខាងពាណិជ្ជកម្មតំបន់ទី២ ជាយុវជនលក់ដូរនៅភូមិជង្រុក និងភូមិតាលោ។ អំឡុងពេលនោះ តាមរយៈ ម៉ន និងស៊ន បានរៀបចំការប្រជុំមួយនៅ ភូមិតាលោ និងភូមិជង្រុក ដោយអប់រំពី នយោបាយ ប្រឆាំងនឹងបក្សបដិវត្តន៍ និងចូលបង្កប់ខ្លួននៅក្នុងជួរបក្ស ដើម្បីដណ្ដើមភារកិច្ចបដិវត្តន៍។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៣ ឈ្មោះ វ៉ាញ បានរៀបចំការប្រជុំនៅភូមិបឹងកក់ ជាមួយមនុស្ស៧នាក់ រួមទាំង សុន លើកពីខ្លឹមសារអប់រំដូចកាលពីលើកមុនៗដែរ។ ការប្រជុំចប់ ឈ្មោះ វ៉ាញ អប់រំ សុន ឲ្យចាត់តាំងឈ្មោះ ជឹម និងសុន នាំយកស្ករ បញ្ជូនទៅដាក់ភូមិភាគពាយ័ព្យវិញ។ ស្របពេលនោះ សុន ក៏មានជំងឺត្រូវអង្គការបញ្ជូនមកព្យាបាលនៅអង្គភាពវិញ។ ក្រោយជា ពីជំងឺ សុន ក៏ធ្វើសកម្មភាពដឹកជញ្ជូន សម្ភារពីភូមិភាគពាយ័ព្យ (ភូមិភាគ៥៦០) ពីខេត្តបាត់ដំបង[2] ទៅដោះដូរជាមួយភូមិភាគនិរតី (ភូមិភាគ៤០៥) នៅខេត្តកំពតវិញ។[3] កិច្ចការនេះ ឈ្មោះ លី ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវផ្នែកដឹកជញ្ជូន។ ការងារនេះ ឈ្មោះ លី ធ្វើបានរយៈពេលជាង១ឆ្នាំ ដោយធ្វើឲ្យឡានខូច ដើម្បីពន្យាពេលក្នុងការដឹកជញ្ជូនទៅដល់ទីតាំងនោះ។ ស្របពេលជាមួយគ្នា សុន អប់រំកម្លាំងបានចំនួន២នាក់ ឈ្មោះជាតិ និងរុន ធ្វើជាងឡាននៅតំបន់ភូមិភាគ ហើយអប់រំឲ្យចូលបង្កប់ខ្លួន ដើម្បីប្រឆាំងនឹងអង្គការបដិវត្តន៍។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទឹកដីកម្ពុជាត្រូវបានរំដោះទាំងស្រុង។ ពេលនោះ ឈ្មោះ វ៉ាញ បានសរសេរសំបុត្រមួយច្បាប់ផ្ញើជូន ឈ្មោះ ជឹម និងផន។ ក្នុងសំបុត្រនោះមានខ្លឹមសារថា «ជឹម និងផន ត្រូវធ្វើដំណើរមកកាន់ខេត្តបាត់ដំបង» ជាកន្លែងដែល ឈ្មោះវ៉ាញ រស់នៅ។ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៥ ឈ្មោះ វ៉ាញ បានដាក់ការប្រជុំនៅខេត្តបាត់ដំបង ជាមនុស្សចំនួន២០នាក់។ ដោយរៀបចំកម្លាំង ឡើងវិញ ដើម្បីផ្ដល់ភាពងាយស្រួលចាត់តាំងកម្លាំងតាមផែនការដែលបានគ្រោងទុក។ មួយវិញទៀត ត្រូវលាក់ការ សម្ងាត់ និងមានស្មារតីទទួលខុសត្រូវខ្ពស់។ ដូច្នេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យអ្នកទាំងអស់គ្នា ទទួលបានសិទ្ធិសេរីភាព និងសុភមង្គលឡើងវិញ។
នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៦ សុន បានស្គាល់ជាមួយឈ្មោះ សេង មានតួនាទីជាអ្នកក្ដាប់ពាណិជ្ជកម្មតំបន់១០៦ មកប្រចាំការនៅភូមិភាគពាយ័ព្យ (ភូមិភាគ៥៦០) ប្រចាំនៅតំបន់៥ ខេត្តបាត់ដំបង។ [4] ក្នុងគោលបំណង ដើម្បីទំនាក់ទំនងផ្លាស់ប្ដូរផលិតផលផ្សេងៗទៅវិញទៅមក។ មួយរយៈពេលកន្លងទៅ អ្នកទាំងពីរបានទុកចិត្តគ្នា សុន ក៏ទាក់ទងជាមួយឈ្មោះ សេង នេះយ៉ាងសម្ងាត់ ថែមទាំងពន្យល់ឲ្យយល់ពីពាក្យប្រឆាំងនឹងអង្គការបដិវត្ត។ រយៈពេលដែល សុន ទៅនៅតំបន់ទី៥ បានធ្វើសកម្មភាពអប់រំ ឈ្មោះ ផាត និងវ៉ាន់ និងបញ្ចូលជាកម្លាំងប្រឆាំងនឹងបដិវត្តន៍។ រហូតដល់ថ្ងៃទី១ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ សុន ទទួលការចាត់តាំងពីឈ្មោះ ម៉ន ឲ្យទៅកាន់ផ្នែកនេសាទ ពាណិជ្ជកម្មប្រចាំការនៅព្រែកទល់ជាលើកទីមួយ។ ការងារនេះ សុន ធ្វើបានរយៈពេលមួយខែ ដោយគ្រាន់តែពិនិត្យមើលប្រវត្តិរូបកម្មករដែលជាអ្នកនេសាទ។ រយៈពេលមួយខែក្រោយមក តាមរយៈឈ្មោះ ម៉ន និងលឿន បានផ្លាស់ភារកិច្ច សុន ឲ្យទៅកាន់មុខសញ្ញាអូរជ្រៅ ដើម្បីទាក់ទង ទិញ ដូរ អីវ៉ាន់ពីប្រទេសថៃ។ នៅទីនោះ សុន បានស្គាល់ជាមួយឈ្មោះ ឃន និងតុង ក៏អប់រំ ឲ្យប្រឆាំងនឹងអង្គការបដិវត្តន៍។
នៅខែ តុលា ឆ្នាំ១៩៧៦ សុន បានធ្វើដំណើរទៅខេត្តបាត់ដំបង ក៏ជួបជាមួយឈ្មោះ ម៉ន ហើយរៀបចំការប្រជុំនៅមន្ទីរចាត់ការពាណិជ្ជកម្មភាគជាមួយសមាជិកចំនួន៥នាក់រួមទាំង សុន បង្ហាញពីការធ្វើរដ្ឋអំណាចថ្មី យើងសង្ឃឹមថា ផែនការនេះនឹងទទួលបានជ័យជម្នះ។ ការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ គឺពឹងផ្អែកលើកម្លាំងយោធាជាមូលដ្ឋាន ដោយកាន់កាប់ដោយឈ្មោះមិត្តសាន។
នៅឆ្នាំ១៩៧៧ សុន និងឈ្មោះភ្លាំង អប់រំកម្លាំងបានចំនួន៣នាក់ ឲ្យប្រឆាំងនឹងអង្គការបដិវត្តន៍។ ក្រោយមក ឈ្មោះ ម៉ន, លឿន, ហ៊ត និងសមាជិកពាណិជ្ជកម្មភាគពាយ័ព្យ៧នាក់ រៀបចំការប្រជុំ រំឭកឡើងវិញ ក្នុងការរៀបចំសម្ភារ និងស្បៀងឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ត្រៀមទុកមុនថ្ងៃធ្វើរដ្ឋប្រហារមកដល់។ រហូតដល់ថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧៧ សុន ត្រូវបានអង្គការចាប់ខ្លួន៕
អត្ថបទដោយ ជីម សុខគា
[1] ឯកសារ J00០២៨៤ តម្កល់នៅបណ្ណាសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មានចំណងជើង «ទូច សុន សកម្មភាពប្រឆាំងនឹងអង្គការបដិវត្តន៍»។ បានបង្ហាញអំពីសកម្មភាពរបស់គាត់ ចូលបម្រើក្នុងជួរបដិវត្តន៍ តាមការណែនាំពីឈ្មោះ តាមរយៈការអប់រំពីឈ្មោះ ពួច និងភេ។
[2] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និង អ្នកផ្សេងទៀត, សៀវភៅប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩), បោះពុម្ពលើកទី២ (ភ្នំពេញ ២០២០), ទំព័រទី៣៤។
[3] ឯកសារដូចគ្នា។
[4] ឯកសារដូចគ្នា។