អ៊ុន អៀង៖ ខ្មែរក្រហមមានកម្លាំងនិងស្មារតីនៅលើសមរភូមិ
អ៊ុន អៀង ភេទប្រុស អាយុ៧២ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើតនៅភូមិថ្មី ឃុំក្រយា ស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ។ បច្ចុប្បន្ន អៀង រស់នៅក្នុងភូមិទឹកជុំ ឃុំត្រពាំងប្រីយ៍ ស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យ។
អៀង និយាយថា៖ «ខ្ញុំមានបងប្អូនបង្កើតចំនួន៤នាក់ ហើយខ្ញុំជាកូនទីពីរនៅក្នុងគ្រួសារ។ កាលពីវ័យកុមារ ខ្ញុំរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី៩។ ខ្ញុំបានឈប់រៀនដោយសារជីវភាពគ្រួសារមានការខ្វះខាត។ ខ្ញុំក៏បានបួសជាព្រះសង្ឃដើម្បីបានបន្តការសិក្សានៅក្នុងវត្តមួយ នៅក្នុងឃុំក្រយា។ ជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាជនភាគច្រើននៅក្នុងភូមិ មានជីវភាពខ្សត់ខ្សោយខ្លាំង។ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់នោះគឺថា ប្រជាជនមានសណ្តានចិត្តល្អ ចេះជួយទុក្ខធុរៈគ្នាទៅវិញទៅមក និងមិនសូវមានការឈ្លោះទាស់ទែងគ្នាទេ។ នៅជំនាន់នោះ គ្រួសាររបស់ខ្ញុំមិនមានមុខរបរ ឬការងារអ្វីធ្វើនោះទេ ក្រៅពីការងារធ្វើស្រែចម្ការឡើយ។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ ខ្ញុំត្រូវបានកងទ័ពខ្មែរក្រហមប្រមូលយកទៅធ្វើជាកងទ័ពនៅក្នុងព្រៃ។ ដំបូងឡើយ ខ្ញុំបានកាន់កាំភ្លើងអាការ៤៧។ ខ្ញុំមានវ័យជំទងហើយ។ បន្ទាប់មកខ្ញុំក៏បានចូលទៅវាយនៅសមរភូមិជាមួយកងទ័ពជាច្រើននាក់ទៀតនៅភូមិភាគឧត្តរ។ នៅក្នុងសមរភូមិ មានភាពស្មុគស្មាញជាខ្លាំងកងទ័ពទាំងពីរភាគីអាចស្លាប់គ្រប់ពេល។ ប៉ុន្តែនៅពេលកងទ័ពចូលដល់សមរភូមិហើយ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ខ្លាចញញើតនឹងការធ្វើសង្គ្រាមនោះទេ។ ជំនាន់នោះយុវជនដែលចូលជាកងទ័ពភាគច្រើនមានអាយុចាប់ពី១៧ឆ្នាំទៅ១៨ឆ្នាំ។ កងទ័ពខ្មែរក្រហម មានការស៊ូទ្រាំខ្លាំងណាស់ចំពោះការវាយប្រយុទ្ធប្រឆាំងជាមួយកងទ័ព លន់ នល់។ បើទោះបីជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមមិនសូវមានអាវុធទំនើបៗ ដូចកងទ័ព លន់ នល់ ក៏ពិតមែន កងទ័ពខ្មែរក្រហមមានទាំងកម្លាំង និងស្មារតីមុតមាំ។
ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ខ្ញុំតែងតែនឹកគិតដល់ក្រុមគ្រួសារនៅឯស្រុកកំណើត។ ប៉ុន្តែ នៅក្នុងសមរភូមិកំពុងក្ដៅគគុក ខ្ញុំមិនអាចដកខ្លួនចេញភ្លាមៗបាននោះទេ។ គោលដៅខ្ញុំគឺត្រូវការពារទឹកដីជូនជាតិមាតុភូមិមកវិញ ទើបខ្ញុំអាចមានឱកាសទៅជួបជុំគ្រួសារវិញបាន។ នៅគ្រប់ខ្សែត្រៀមទាំងអស់កងទ័ពត្រូវមានរណ្ដៅត្រង់សេដើម្បីការពារខ្លួនអំឡុងពេលវាយជាមួយ លន់ នល់។ ប្រសិនបើកងទ័ពមួយណាមិនជីករណ្ដៅត្រង់សេទេ យើងគ្មានអ្វីការពារអាយុជីវិតខ្លួនឡើយ។
នៅអំឡុងពេលវាយសម្រុកចូលទីក្រុងភ្នំពេញ សង្គ្រាមកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ។ កងទ័ពទាំងពីរភាគីក៏មានការស្លាប់បាត់បង់ជីវិតកាន់តែច្រើនដែរ។ កងទ័ពលន់ នល់ ទម្លាក់គ្រាប់បែកទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ដែលធ្វើឲ្យកងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅក្នុងព្រៃមិនអាចដាំបាយ ឬសម្រាកបានស្រួលបួលនោះទេ។ ការអុកឡុករបស់ កងទ័ព លន់ នល់ មកលើកងទ័ពខ្មែរក្រហមទាំងយប់ទាំងថ្ងៃនេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យយើងខឹងកាន់តែខ្លាំងឡើង និងប្តេជ្ញាវាយកម្ទេចវិញ។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្ញុំត្រូវរបួសដៃ នៅសមរភូមិនៅព្រែកក្ដាម។ កាលនោះខ្ញុំ រួមទាំងកងទ័ពជាច្រើននាក់ទៀតបានសម្រុកវាយចូលទៅរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញពីទាហាន លន់ នល់។ ការវាយតទល់ប្រយុទ្ធគ្នារវាងភាគី លន់ នល់ និងភាគីកងទ័ពខ្មែរក្រហម ធ្វើឲ្យស្លាប់មនុស្សអស់ជាច្រើននាក់។ គ្រឿងសព្វាវុធរបស់កងទ័ព លន់ នល់ មានភាពទំនើបជាងខាងខ្មែរក្រហម ដោយសារមានអាមេរិកជួយផ្គត់ផ្គង់។ ប៉ុន្តែ បើនិយាយពីកម្លាំងវិញ ខ្មែរក្រហមមានសន្ទុះខ្លាំងជាង ព្រោះកងកម្លាំងភាគច្រើនគឺជាប្រជាជនដែលស្ម័គ្រចិត្តចូលការពារទឹកដី មិនខ្លាចស្លាប់ និងបូជាសាច់ស្រស់ឈាមស្រស់ជូនជាតិមាតុភូមិ។ កងកម្លាំងខ្មែរក្រហមកាន់តែវាយរំកិលទៅមុខឆ្ពោះទៅទីក្រុងភ្នំពេញរហូតដល់ទទួលជ័យជំនះនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។
ខណៈពេលខ្ញុំចូលទៅដល់ទីក្រុងភ្នំពេញភ្លាមៗ ខ្ញុំពិតជាមានការសោកស្ដាយ និងស្រណោះដល់ទីក្រុងយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារមើលឃើញពីសំណង់អគារបាក់បែកបន្សល់ទុកពីការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ ជាពិសេស ខ្ញុំមានអារម្មណ៍សង្វេគជាពន់ពេកណាស់ នៅពេលដែល ប្រជាជនត្រូវបានជម្លៀសចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។ នៅពេលខ្ញុំឃើញទិដ្ឋភាពបែបនេះ ខ្ញុំមិនយល់ពីនិយមន័យនៃការចង់បានរបស់ខ្មែរក្រហមនោះទេថាតើមានមូលហេតុអ្វីដែលត្រូវឲ្យប្រជាជនខ្មែរចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។[1] ខ្ញុំបានឃើញប្រជាជនជាច្រើននាក់ធ្វើដំណើរថ្មើរជើង ដោយទឹកមុខក្រៀមក្រំចំពោះការចាកចេញពីផ្ទះសម្បែងរបស់ខ្លួន។ អ្នកខ្លះដើរពកូន។ អ្នកខ្លះទៀតរុញរទេះដឹកម្ដាយឪពុកចាស់ៗ និងសម្ភារប្រើប្រាស់ផ្សេង។ រីឯអ្នកខ្លះទៀតអត់មានស្បែកជើងពាក់ ហើយយកក្រណាត់អាវមករុំលើជើង ដើម្បីកុំឲ្យក្ដៅឬរលាកបាតជើង។ ខ្ញុំក៏មិនដឹងថា ប្រជាជនហូបបាយហូបទឹកនៅទីណានោះទេ បើមនុស្សវក់វីពេញផ្លូវបែបនេះ។
នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៧-១៩៧៨ ខ្ញុំក៏ត្រូវរបួសជើងម្ដងទៀត អំឡុងពេលឈរជើងនៅតាមព្រំដែន កម្ពុជា-វៀតណាម។ កាលនោះប្រហែលជាម៉ោង៣ទៀបភ្លឺ វៀតណាមបានលួចឆ្មក់ចូលមកខាងទឹកដីខ្មែរ ហើយគប់គ្រាប់បែកដាក់ទីតាំងឈរជើងរបស់អង្គភាពខ្ញុំ។ ពេលនោះ ខ្ញុំកំពុងសម្រាកនៅក្នុងរណ្ដៅលេណដ្ឋានទើបធ្វើឲ្យខ្ញុំត្រូវរបួសខ្លាំងមួយកំណាត់ខ្លួនខាងក្រោម។ ភ្លាមៗនោះកងកម្លាំងគ្នាខ្ញុំក៏បានមកសែងខ្ញុំចេញពីថ្លុកឈាមទៅឲ្យផុតពីសមរភូមិ។ ស្ថានភាពខ្ញុំពេលនោះធ្ងន់ធ្ងរណាស់។ ខ្ញុំបានសន្លប់ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីរងរបួសដោយសារគ្រាប់បែក។ ខ្ញុំមិននឹកស្មានថា ខ្លួនឯងមានជីវិតរស់នៅផងទេ។ ខ្ញុំអាចរួចផុតជីវិតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ ពេលធ្វើដំណើរទៅដល់មន្ទីរពេទ្យ ខ្ញុំឃើញមានអ្នករបួសច្រើនណាស់ ដែលដាច់ជើង និងដាច់ដៃ។ ខ្ញុំក៏បានសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេលអស់រយៈពេល២-៣ខែ ទើបបានជាសះស្បើយ។ ពេទ្យខ្មែរក្រហមល្អៗណាស់ ដោយបានជួយមើលថែជនពិការ និងអ្នកជំងឺផ្សេង យ៉ាងដិតដល់។ អ្នកជម្ងឺទទួលបានបាយទឹក និងម្ហូបចំណីយ៉ាងគ្រប់គ្រាន់។
បច្ចុប្បន្ននេះ ខ្ញុំមិនមានការអាក់អន់ចិត្តអ្វីនោះទេ ចំពោះការតស៊ូរបស់ខ្ញុំនៅជំនាន់សង្គ្រាម ដែលធ្វើឲ្យខ្ញុំធ្លាក់ខ្លួនពិការភាពទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ខ្ញុំពិតជាមានមោទកភាពលើខ្លួនឯង ដែលមានជីវិតរស់នៅមានគ្រួសារកូនចៅនាពេញបច្ចុប្បន្ននេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតទោះបីជាខ្ញុំពិការភាព ប៉ុន្តែខ្ញុំបានទទួលការយកចិត្តទុកដាក់ពីរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់ជាប្រាក់បៀវត្សប្រចាំខែឲ្យខ្ញុំសម្រាប់ជួយផ្គត់ផ្គង់ និងប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃនៅក្នុងជីវភាពគ្រួសារបានយ៉ាងល្អ»៕
អត្ថបទដោយ លី សុខឃាង
[1] ការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំបានក្លាយទៅបទចោទនៅក្នុងសំណុំរឿងកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម នៅឯអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (https://www.eccc.gov.kh/en/articles/evacuation-phnom-penh-case-002-closing-order)