ខ្ញុំឈ្មោះ វ៉ា សឿន[1] ភេទប្រុស អាយុ៧៨ ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម សព្វថ្ងៃនេះខ្ញុំរស់នៅភូមិស្វាយតាហែន ឃុំរកាគយ ស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម។ ខ្ញុំបានរៀបការប្រពន្ធឈ្មោះ កែវ ជឿន ខ្ញុំបាទមានកូនប្រុសស្រីចំនួន ៧នាក់។ ឪពុករបស់ខ្ញុំឈ្មោះ វ៉ា និងម្ដាយខ្ញុំឈ្មោះ អុន ខ្ញុំមានបងប្អូនប្រុសស្រីចំនួន២នាក់ ហើយខ្ញុំជាកូនទី១ ក្នុងចំណោមបងប្អូនទាំងអស់។ ប្រវត្តិនៃការសិក្សារបស់ខ្ញុំ កាលពីក្មេងខ្ញុំបានរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាពាមជីកង ខ្ញុំបានត្រឹមថ្នាក់ទី៥ កាលពីពេលនោះ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៨ ខ្ញុំបានរៀបការប្រពន្ធនៅក្នុងភូមិស្វាយតាហែន ក្រោយពេលរៀបការរួចខ្ញុំ ចង់ត្រឡប់ទៅរៀនទៀត តែប្រពន្ធមិនទៅក៏ឈប់រៀន។ ខ្ញុំបានឃើញប្រជាជនជាច្រើនបាននាំគ្នាទៅធ្វើបាតុកម្ម កាលនោះអ្នកស្រុករបស់ខ្ញុំបាននាំគ្នា ទៅធ្វើបាតុកម្មនៅខាងមុខសាលាខេត្តកំពង់ចាមសព្វថ្ងៃនេះឯងដើម្បីសម្តែងការមិនពេញចិត្តចំពោះរដ្ឋប្រហារនៅថ្ងៃទី១៨ មីនា ១៩៧០ ទម្លាក់សម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ។ នៅឆ្នាំ១៩៧២ និងឆ្នាំ១៩៧៣ ខ្ញុំ បានធ្វើការជាអ្នកសែងអ្នករបួស និងសពពីខេត្តកំពង់ចាមដែលចេញពីការប្រយុទ្ធរវាង ទាហាន លន់ នល់ និងកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហម ដែលជញ្ចូនមកបណ្ដាក់គ្នាពីភូមិមួយទៅភូមិមួយទៀត។ នៅ ឆ្នាំ ១៩៧២ នេះឯងជាពេលដែល ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមចូលត្រួតត្រាតំបន់មួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា[2] ក្នុងនោះក៏មានតំបន់មួយចំនួននៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាមផងដែរ ទើបមានការប្រយុទ្ធគ្នាកើតឡើងជាច្រើនបានកើតមានឡើង។ នៅពេលដែលមានសង្រ្គាមរវាងទាហាន លន់ នល់ និងកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហមបានផ្ទុះឡើងជាច្រើនសមរភូមិនៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាម ជាពិសេសនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ នៅម្តុំវត្តរកោគយជាដើម ខ្ញុំតែងតែឃើញមានការប្រយុទ្ធគ្នាជាច្រើនលើកផងដែរ។ ខ្ញុំមិនបានប្រកបមុខរបរធ្វើការងារទេដោយសារ សង្រ្គាមក៏បានមកស្នាក់នៅផ្ទះបងប្អូននៅភូមិកណ្ដាលកោះ ឃុំកោះអណ្ដែត ស្រុកស្រីសន្ធរ។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ពេលទីក្រុងភ្នំពញត្រូវបានកងទ័ពរំដោះខ្មែរក្រហមដណ្តើម និងគ្រប់គ្រង។ ក្រោយពេលវាយបែកភ្នំពេញ ប្រហែលជារយៈពេល២ទៅ៣ថ្ងៃ ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំចេញពីទីក្រុង។  ខ្ញុំបានឃើញប្រជាជនថ្មីជាច្រើនដែលមកពីភ្នំពេញ អ្នកខ្លះមានស្រុកកំណើតនៅស្វាយតាហែន និងខ្លះទៀតត្រូវបានជម្លៀសបន្តទៅទៀត។ នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្ញុំត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យធ្វើការនៅក្នុងកងវ័យកណ្ដាល កាន់គោឲ្យភ្ជួររាស់ដី​។ ខ្មែរក្រហមឲ្យភ្ជួររាស់ស្រែ និងភ្ជួរដីចម្ការ ធ្វើការពីព្រឹកដល់ម៉ោង១១ ឈប់ហូបបបរ ហើយធ្វើការបន្តនៅម៉ោង១ដល់ម៉ោង៥ ល្ងាច។ នៅខែខ្លះ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមឲ្យធ្វើការនៅពេលយប់បន្ថែមទៀតជាអ្នកដេញកណ្ដុរមិនឲ្យស៊ីស្រូវ និងពោត។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ ប្រពន្ធខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមឲ្យធ្វើការនៅក្នុងកងធ្វើអង្ករ។ ចំណែក ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមឲ្យទៅជីកប្រឡាយពីភូមិស្វាយតាហែនទៅភូមិរកាគយរួចហើយបន្តឲ្យទៅលើកទំនប់តាកុដ ដែលមានទីតាំងនៅព្រំប្រទល់រវាងស្រុកកងមាសនិងស្រុកព្រៃឈរ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ដោយកងទ័ពរណសិរ្សសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជាចូលមករំដោះប្រជាជនឲ្យរួចផុតពីសេចក្ដីស្លាប់ និងបន្តធ្វើស្រែចម្ការមកដល់សព្វថ្ងៃ។

អត្ថបដោយ លី ដេវីត

---

[1] វ៉ា សឿន «ប្រវត្តិសាស្រ្តផ្ទាល់មាត់៖ បទពិសោធន៍អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម» សម្ភាសន៍ដោយ ទូច វណ្ណេត បុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារខេត្តកំពង់ចាម នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤, បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា

[2] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, ដេវីដ ឆេនដល័រ, គ្រីស្តូហ្វ័រ ឌៀរីង & សុភ័ក្រ ភាណា, «ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ» (បោះពុម្ពលើកទី២ នៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០) ទំព័រ ២៨