(រតនគិរី)៖ វ៉ាន់ តេង ភេទប្រុស មានអាយុ ៦៦ឆ្នាំ ជាកសិករ រស់នៅភូមិបី ឃុំស្រែអង្គ្រង ស្រុកកូនមុំ ខេត្តរតនគិរី។ ពីឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ តេង ធ្វើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហម ដោយរស់នៅតាមព្រៃ, ជំរំនៅអូររូង និងជំរំនៅព្រៃផ្ដៅ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦ តេង ធ្វើជាកងឈ្លប និងក្រោយមកធ្វើកងចល័ត នៅសហករណ៍ត្រពាំងក្រហម។ តេង ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបញ្ជូនឲ្យទៅលើកទំនប់អូរកាទឹង។ តេង ត្រូវក្រោកទៅធ្វើការតាំងពីម៉ោង ៤ទៀបភ្លឺ ទៅតាមភារកិច្ចដែលខ្មែរក្រហមធ្វើការបែងចែកតាំងពីពេលល្ងាច។

នៅពេល តេង មានជំងឺគ្រុននៅអូរកាទឹង។ ខ្មែរក្រហមប្រាប់ឲ្យ តេង ទៅយកថ្នាំលេប។ នៅពេលទៅដល់កន្លែងយកថ្នាំលេប ខ្មែរក្រហមនៅទីនោះចែកបង្គី និងចប ឲ្យ តេង ទៅធ្វើការទាំងមានជំងឺ ថែមទាំងចោទថា តេង មានជំងឺសតិអារម្មណ៍។ តេង រំឭកថា នៅរបបខ្មែរក្រហម គ្មានថ្នាំលេបទេ មានតែបង្គី និងចប។

តេង ត្រូវធ្វើស្រែប្រាំង ស្រែវស្សា, លើកទំនប់, ជីកប្រឡាយ និងសែងបង្គី។ ជួនកាល ខ្មែរក្រហមបញ្ជា តេង ឲ្យទៅសែងលាមកមនុស្ស និងគាស់គល់ឈើ។ តេង ត្រូវសែងធុងសាំងដែលដាក់លាមក យកទៅលាយជាមួយដើមទន្ទ្រានខេត្ត និងផេះ។ តេង រំឭកថា ដៃទាំងពីររបស់គាត់ត្រូវជាប់ក្លិនស្អុយជាច្រើនថ្ងៃ។

បន្ទាប់ពីធ្វើការរួច ខ្មែរក្រហម ផ្តល់អង្ករកន្លះកំប៉ុងទឹកដោះគោសម្រាប់មនុស្ស​បីនាក់ ហូបលាយជាមួយគល់ចេក។ ជួនកាល ខ្មែរក្រហមខ្ចប់បាយស្លឹកខ្លុងចែកឲ្យហូប។ ដំណាំជុំវិញផ្ទះ មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យបេះហូបនោះទេ និងទុកជារបស់រួម សម្រាប់ធ្វើសម្លចែកប្រជាជនហូប។ នៅសម័យនោះ សូម្បីតែអំបិលក៏ត្រូវស្នើសុំដែរ។ ចំណែកកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន មានតែចប និងស្លាបព្រាប៉ុណ្ណោះ។

បើខ្មែរក្រហមចាប់បាននរណាម្នាក់វាយគោ អ្នកដែលវាយនោះនឹងត្រូវខ្មែរក្រហមចោទថាជាខ្មាំងយួន រួមទាំងបងប្អូនបង្កើតរបស់អ្នកដែលវាយគោ ក៏ត្រូវខ្មែរក្រហមស្រាវជ្រាវ និងយកទៅរៀនសូត្រ។

នៅសម័យនោះ ក្រៅពីការលួចហូប ប្រសិនបើមានបុរស ឬស្ត្រីធ្វើខុសសីលធម៌ ដោយលួចទាក់ទងមានស្នេហា ឬប្រព្រឹត្តិកំហុសដដែលៗ អ្នកទាំងនោះ នឹងត្រូវខ្មែរក្រហមយកទៅកសាង និងយកទៅរៀនសូត្រ ។ ក្រៅពីនេះ មេកងខ្មែរក្រហម ក៏បានរៀបចំការរៀបការដោយបង្ខំ ដោយមិនអាចប្រកែកបាន ឲ្យមនុស្សជាច្រើនគូ ក្នុងពេលតែមួយ។

បន្ទាប់ពីធ្វើកងចល័តនៅត្រពាំងក្រហម តេង ត្រូវខ្មែរក្រហមបញ្ជូនឲ្យធ្វើជាកម្មករឡឥដ្ឋ និងក្បឿង នៅលំផាត់ អស់រយៈពេលពីរឆ្នាំ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្មែរក្រហម បានជ្រើសរើស តេង ឲ្យធ្វើជាកងទ័ព និងប្រយុទ្ធនៅលំផាត់។ តេង បានរត់ចោលអង្គភាព ដោយឆ្លងកាត់ទន្លេពួក ដើម្បីទៅកាន់ប្រទេសថៃ។

អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ តេង នៅតែយល់សប្តិឃើញការកាប់សម្លាប់ប្រជាជននាសម័យនោះ។ សព្វថ្ងៃ តេង មានជំងឺឈឺសន្លាក់ដៃជើង, ជំងឺក្រពះពោះវៀន និងជំងឺស្រវាំងភ្នែក។

ជាចុងក្រោយ តេង គិតថាការបង្រៀនអំពីរបបខ្មែរក្រហមនៅតាមសាលារៀននឹងជួយដល់ការយល់ដឹងរបស់អ្នកជំនាន់ក្រោយអំពីអ្វីដែលកើតមានឡើងនៅក្នុងរបបនោះ៕

សម្ភាសដោយ ឡាយ កូរ ថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ ស្រ៊ាង លីហ៊ួរ ថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥