ណេត​ ស្ថិតក្នុងកងកុមារនៅក្នុងភូមិរការ ខ្មែរក្រហមបានប្រើឲ្យរែកដី ជីកប្រឡាយ រើសអាចម៍គោ មិនមានពេលសម្រាកបានគ្រប់គ្រាន់។ ណេត​​ ជាក្មេងកំព្រាឪពុកព្រោះខ្មែរក្រហមបានយកឪពុកខ្លួនទៅសម្លាប់ដោយសារតែឪពុកជាអ្នកចេះដឹង។ ណេត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបង្អត់អាហារ និងមិនបានហូបគ្រប់គ្រាន់។

វី ណេត អាយុ៥៩ឆ្នាំ ជាស្រ្តីមេផ្ទះ។ មានស្រុកកំណើតនៅ ភូមិសំបូរ ស្រុកសំបូរ ខេត្តក្រចេះ ។ បច្ចុប្បន្ន ណេត រស់នៅ ភូមិអូរខ្ជាយ ឃុំព្រែកព្រះស្តេច​ ក្រុងបាត់ដំបង​។ ណេត មានឪពុកឈ្មោះ ពេជ្រ គៀន (ស្លាប់) ចំណែកម្តាយឈ្មោះ ណា វី (ស្លាប់)។ ​ណេត មានបងប្អូន(ចំនួន២នាក់)ណេត ជាកូនទី១ក្នុងគ្រួសារ។ ប្តីឈ្មោះ ធី រ៉ុន មានអាយុ៦០ឆ្នាំ និងមានកូនចំនួន៣នាក់(ស្រី២នាក់)។

ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ណេត មានអាយុប្រហែល៨ឆ្នាំ ណេត រៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី១១ចាស់ប៉ុណ្ណោះនៃសាលាបឋមសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង។  ចូលឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀស ណេត និងប្រជាជនចេញពីខេត្តបាត់ដំបងទាំងអស់ មិនឲ្យនៅសូម្បីម្នាក់។ ណេត បាននិយាយថា មុនដំបូងខ្មែរក្រហមបានប្រកាស់ឲ្យប្រជាជនចេញពីក្រុងបាត់ដំបង។ បន្ទាប់មកខ្មែរក្រហមក៏បានប្រកាសរកមន្រ្តីរាជការដែរធ្វើការមានតួនាទីពីមុនទៅទទួលសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុមកពីប្រទេសចិន។ ប៉ុន្តែការប្រកាសឲ្យអ្នកចេះដឹងឬមន្រ្តីរាជការមកជុំគ្នាពេលនោះ ណេត បានប្រាប់ថាវាជាល្បិចរបស់ពួកខ្មែរក្រហមទេ ពួកខ្មែរក្រហមកុហកដើម្បីប្រមូលអ្នកចេះដឹងទាំងអស់យកទៅសម្លាប់ចោល។  អំឡុងពេលនោះ ណេត បាននិយាយថាឪពុកគាត់ក៏ជាអ្នកធ្វើការរាជការម្នាក់ដែរ។ ឪពុក ណេត ត្រូវបានមិត្តម្នាក់ដែលជាបក្សពួកខ្មែរក្រហមតែពួកគាត់ធ្លាប់រៀនជាមួយគ្នាប្រាប់ថា (បើសិនខ្មែរក្រហមហៅអ្នកដែលចេះដឹងដែលបានរៀនខ្ពង់ខ្ពស់ពីមុន កុំទៅព្រោះវាជាល្បិចរបស់ខ្មែរក្រហមទេ)។ ​    បន្ទាប់មកទៀតគ្រួសារ ណេត បានទៅស្នាក់នៅក្នុងសាលាខេត្តបាត់ដំបង ណេត នៅបានប្រហែល២ទៅ ៣យប់ពេលនោះម្តាយរបស់ ណេត បានបបួលគ្រួសារទៅស្រុកកំណើតគាត់នៅឯខេត្តក្រចេះវិញ។ គ្រួសារ ណេត បានធ្វើដំណើរមកដល់ត្រឹមស្រុកអន្លង់វិលក៏ខ្មែរក្រហមបានដេញ ណេត ទាំងគ្រួសារមកខាងអូរមុនី វិញ។ ពេលមកដល់អូរមុនី ស្នាក់បាន៣-៤ យប់គ្រួសាររបស់ ណេត បានទៅនៅខាងភូមិរការវិញ។ មកដល់ភូមិរកា ខ្មែរក្រហមបានប្រាប់ប្រជាជនក្នុងភូមិដែលមានស្រូវក្នុងផ្ទះ ត្រូវប្រមូលឲ្យប្រជាជនចំណូលថ្មីខ្លះសម្រាប់ហូប ព្រោះប្រជាជនលែងមានអ្វីជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួនទៀតហើយ។ បន្ទាប់មក ខ្មែរក្រហមបានឲ្យប្រជាជនចំណូលថ្មី និងប្រជាជនមូលដ្ឋានធ្វើស្រែរួមគ្នា ប៉ុន្តែពេលនោះ ណេត នៅក្នុងបន្ទុកជាមួយគ្រួសារបានជិតមួយឆ្នាំ ណេត បានចេញទៅខាងទំនប់តារាយណ៍។ បន្ទាប់មកខ្មែរក្រហមបានដាក់ ណេត ​ចូលកងកុមារ។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៦ពេលដែល ណេត បានចូលកងកុមារមេកងរបស់ ណេត ឈ្មោះ ឡាង គ្រប់គ្រងកុមារប្រមាណជាង៣០នាក់។ ខ្មែរក្រហមបានប្រើកុមារទាំងអស់ព្រមទាំង ណេត រើសអាចម៍គោនិងរើសស្មៅតាមស្រែ ខ្មែរក្រហមបានចែកខែធ្វើការ រដូវប្រាំងនិងរដូវវស្សា។ នៅរដូវវស្សាកាប់ទន្រ្ទានខេត្តធ្វើជីនិងជញ្ជូនសំណាបឲ្យចាស់ៗស្ទូង ដល់ពេលរដូវប្រាំង ណេត ត្រូវដើររើសករស្រូវ​និងកាប់ដីធ្វើប្រឡាយ។ ក្នុងមួយថ្ងៃ ណេត ត្រូវធ្វើការពីម៉ោង៦ព្រឹកដល់ម៉ោង១១ថ្ងៃត្រង់ ចំណែកពេលរសៀលពីម៉ោង១ដល់ម៉ោង៥ល្ងាច។​ អាហារហូបចុក ណេត បានបញ្ជាក់ថាមិនសូវបានគ្រប់គ្រាន់ទេហូបតែបបរពេលខែប្រាំងបានបាយ ពេលខ្លះក៏បានហូបបបរសម្រាប់មនុស្សចាស់បាន១កូនកែវ បើក្មេងដូចជា ណេត បានកន្លះកែវ។

ចូលឆ្នាំ១៩៧៧ ណេត ថាកាន់តែពិបាកការហូបចុកពិបាកជាងកាលពីឆ្នាំ១៩៧៦ទៅទៀតពេលខ្លះក្រុមកងកុមាររបស់ ណេត បានចេកមួយកំណាត់ពេលខ្លះបានកន្ទក់មួយដុំ។ ពេលខ្លះណេត ក៏បានបបរម្នាក់១វែកៗ។ ក្រោយមក ណេត បានដឹងដំណឹងថាខ្មែរក្រហមបានយកឪពុកខ្លួនទៅសម្លាប់ហើយព្រោះខ្មែរក្រហមបានស៊ើបដឹងថាឪពុករបស់ ណេត ជាអ្នករៀនសូត្រចេះដឹង ព្រមទាំងធ្វើការរាជការទៀត​។ ថ្ងៃមួយ ណេត ដោយនឹកម្តាយពេកក៏បានរត់ទៅរកម្តាយតែត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ខ្លួនយកមកដាក់ក្នុងកងកុមារវិញ។ ណេត ពិតជាមានសំណាងពេលដែលខ្មែរក្រហមចាប់បានមិនសម្លាប់។ ពេលមកដល់កងកុមារវិញ ណេត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមឲ្យទៅធ្វើការនៅខាង​ភូមិចាន់ប៉ែន ភូមិវត្តសម្តេច ភូមិស្រះកែវ ។ ពេលទៅតាមភូមិនីមួយៗគឺខ្មែរក្រហមបានឲ្យក្រុមកងរបស់ ណេត ជីកដី ជីកប្រឡាយរែកដីមួយព្រឹកម្នាក់ឲ្យបាន៥០បង្គីរ ហើយត្រូវឲ្យបានរួចរាល់តាមអ្វីដែលខ្មែរក្រហមបានប្រាប់។ ណេត បានរស់នៅតាមភូមិមួយៗ រយៈពេល១ខែ។ ចំណែកភូមិខ្លះ២ខែតាមការងារដែលខ្មែរក្រហមដាក់ឲ្យ ណេត ធ្វើ។ បន្ទាប់មកទៀតខ្មែរក្រហមបានឲ្យ ណេត ទៅនៅភូមិរកាវិញខ្មែរក្រហមបានប្រើឲ្យធ្វើការដូចរាល់ដងជញ្ជូនសំណាប កាប់ដី រើសអាចម៍គោ កាប់ទន្រ្ទានខេត្តជាដើម។

ចូលឆ្នាំ១៩៧៨ ក្នុងភូមិរការក៏មានទឹកជនលិចខ្មែរក្រហមក៏បានឲ្យ ណេត និងប្រជាជនចេញទៅនៅខាងស្រុកមោងឫស្សី ដើម្បីច្រូតស្រូវពីព្រោះក្នុងភូមិរកាមានទឹកជំនន់លិចស្រែអស់ហើយក៏គ្មានអ្វីធ្វើដែរមានតែមកខាងស្រុកមោងដើម្បីច្រូតស្រូវ។ ពេលទៅដល់ដំបូង ណេត និងក្មេងៗជាច្រើនទៀតបាននៅវត្តទួលព្រុំ។ បន្ទាប់មក ណេត​ ក៏បានទៅនៅតាមវាលស្រែធ្វើខ្ទមនៅតាមស្រែ។ ណេត ត្រូវបានខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យដើររើសកួរស្រូវដូចកាលនៅភូមិរការដដែល។ ណេត នៅចាំបានថាពេលដែលកំពុងរើសកួរស្រូវហើយចាស់ៗគាត់ភ្ជួរស្រែ ណេត បានឃើញខ្មែរក្រហមយកប្រជាជនចងដៃជាជួរៗទៅសម្លាប់ទាំងមិនដឹងមូលហេតុ។ ចុងឆ្នាំ១៩៧៨ ណេត បាននឹកម្តាយពេកក៏រត់មករកម្តាយ ម្តងទៀតព្រោះធ្វើការនៅក្បែរគ្នា។ នៅពេលដែលទៅរកម្តាយម្តងទៀត ណេត ក៏មិនបានមកក្នុងក៏កុមារវិញដែរគឺនៅជាមួយម្តាយរហូតដល់ពេលវៀតណាមបានចូលមករំដោះ។ប៉ុន្តែខ្មែរក្រហមបានប្រាប់ប្រជាជននិងកុហកថាវៀតណាមបុកមកហើយតែមិនបានប្រាប់ថារំដោះទេ ពេលនោះ ណេត និងប្រជាជនទាំងអស់បានចាប់ផ្តើមរត់ចេញបែកពីកងរៀងៗខ្លួនហើយមិនដឹងថាទៅណាខ្លះទេ ណេត ត្រូវបានម្តាយលាក់ទុកនៅក្នុងផ្ទះមួយកន្លែងដែលគេទុកចោល។

ចូលឆ្នាំ១៩៧៩ ណេត និងម្តាយបានទៅដល់ភូមិទួលព្រុំ ភូមិទូលអំពិល និងទៅភ្នំត្រជាក់ចិត្ត ពេលទៅដល់ ណេត និងម្តាយរត់នៅខាងមុខព្រោះមានប្រជាជនច្រើន​ពេលកំពុងរត់ អ្នកដែលនៅក្រោយត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ឃាត់ខ្លួនមួយចំនួនធំ។ ពេលដែលខ្មែរក្រហមបានចាប់បានហើយខ្មែរក្រហមបានឲ្យប្រជាជនចូលក្នុងរណ្តៅមួយព្រោះខ្មែរក្រហមចង់ទម្លាក់គ្រាប់បែកសម្លាប់ប្រជាជនដែលពួកគេបានចាប់បាននៅក្នុងភូមិទួលអំពិលនិងភ្នំត្រជាក់ចិត្ត។ ពេលនោះ ណេត និងម្តាយបានរត់មកដល់ភូមិផ្សឹង ណេត  បានប្រាប់ថាគាត់ពិតជាសំណាងណាស់ដែលបានរត់រួចផុតពីសេចក្តីស្លាប់​។ បន្ទាប់មក ណេត បានរត់ទៅតាមភូមិវាលស្រីស្រណោះរត់រហូតបានមកដល់ខាងភូមិស្រែភូមិ។ ក្រោយមក ណេត និងម្តាយបានរត់ ពីអូរមុនីទៅខាងអន្លង់វិលទៀតរត់តាមភូមិតាមវាលស្រែរហូតឃ្លានផងឈឺផងពិបាកពេកក៏ដេកតាមផ្លូវរហូត។ ចំណែកអាហារហូបចុក ណេត និងម្តាយមិនមានអ្វីហូបទេដើររើសតាមក្រោយគេពេលអ្នកនៅខាងមុខហូបនៅសល់ពេលខ្លះ ណេត ក៏សុំគេហូបម្តងម្កាល។ បន្ទាប់មក ណេត បានមកដល់ស្វាយត្រាំងក្នុងភូមិស្វាយត្រាំងប្រជាជនបានកាប់គោហូបចែកគ្នាហូប ណេត និងម្តាយពិតជាសប្បាយចិត្តណាស់ពេលបានហូបឆ្ងាញ់។ ណេត និងម្តាយបានមកនៅខាងអន្លង់វិលពេលនោះ ណេត​ បាននៅផ្ទះដែលប្រជាជនគាត់បានទុកចោលតែមិនមែននៅតែ ណេត និងម្តាយទេគឺផ្ទះ១នៅ៧ទៅ១០គ្រួសារបន្ទាប់មកទៀតរដ្ឋាភិបាលក៏បានឲ្យប្រជាជនទៅនៅតាមភូមិនិងផ្ទះរៀងខ្លួនវិញ។ ចំណែក ណេត ក៏បានបានទៅនៅខាងភូមិច្រាបវាលវិញផងដែរ។

ពេលដែលស្ងប់សង្រ្គាមចូលឆ្នាំ១៩៨០ ណេត និងម្តាយបានរស់នៅភូមិច្រាបវាល ឃុំអន្លង់វិលស្រុកសង្កែរ ​ខេត្តបាត់ដំបងវិញ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៤ ណេត បានរៀបការនៅក្នុងភូមិច្រាបវាល។ ពេលរៀបការរួច ណេត និងគ្រួសារក៏នៅក្នុងភូមិរហូតដល់បច្ចប្បន្ននេះ៕

អត្ថបទដោយ ធី គឹមហុង