នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម មិនថាប្រជាជនខ្មែរ ខ្មែរ-អ៊ិស្លាម ឬពូជសាសន៍ណាឡើយ​ ដែល​រស់នៅក្នុង​ប្រទេសកម្ពុជា ត្រូវបានខ្មែរក្រហមបង្ខំឲ្យធ្វើការងារហួសកម្លាំង, បង្អត់អាហារ, ធ្វើទារុណកម្ម និងចាប់ដាក់គុក ដោយយកហេតុផល​ ផ្សេងៗ តាមតែការនឹកឃើញរបស់កងកម្មាភិបាល ឬតាមការនឹកឃើញរបស់អ្នកដឹកនាំ តាមឃុំស្រុកនីមួយៗរបស់ខ្មែរក្រហម។ មន្ទីរសន្តិសុខរបស់ខ្មែរក្រហមមានជិត ២០០ កន្លែង ត្រូវបានបង្កើតឡើងទូទាំងប្រទេស សម្រាប់ទុកជាកន្លែងឃុំឃាំង, កន្លែងសួរចម្លើយ និងជាកន្លែងសម្លាប់។[1] ពាក្យ​ «មន្ទីរសន្តិសុខ» នៅក្នុងសម័យកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជំនួយពាក្យ «គុក»។[2] ដោយខ្មែរក្រហមបានបែងចែកមន្ទីរសន្តិសុខ ជា៥កម្រិត ចាប់តាំងពីថា្នក់ឃុំ ឬសហការណ៍ ដល់មន្ទីរសន្តិសុខមជ្ឈិម នៅទីក្រុងភ្នំពេញដែលមានឈ្មោះសម្ងាត់ថា «ស-២១» ឬយើងបានស្គាល់ជាទូទៅថា «គុកទួលស្លែង»។[3] មន្ទីរសន្តិសុខ ៣កម្រិតដំបូង​ ជាកម្រិតថា្នក់តំបន់ ថ្នាក់ស្រុក និងថ្នាក់ឃុំ ដែលអ្នកជាប់ឃុំនៅទីនេះភាគច្រើនជាអតីតទាហាន ឬមន្ត្រីរដ្ឋការក្នុងសម័យលន់​ នល់ ដែលត្រូវបានជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ និងចេញពីតាមទីប្រជុំជននានា។ ក្រៅពីអតីតទាហាន និងមន្ត្រីលន់ នល់ មន្ទីរសន្តិសុខកម្រិតនេះក៏ជាកន្លែងសម្រាប់ដាក់ប្រជាជនដែលត្រូវបានខ្មែរក្រហមចោទពីបទលួចរបស់របរ ឬចំណីអាហារ, ធ្វើឲ្យខូចខាតរបស់ប្រើប្រាស់, រត់ចេញពីកន្លែងការងារ និងនិយាយអាក្រក់ពីអង្គការ ជាដើម។ [4] ប្រជាជនត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅដាក់ក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង ហើយភាគច្រើនត្រូវបានខ្មែរក្រហមធ្វើទារុណកម្ម និងសួរចម្លើយដែរ។ ពេលខ្លះប្រជាជនដែលត្រូវខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅនោះបាន ធ្វើការឆ្លើយតបឲ្យរួចតែពីមាត់ ចំពោះសំណួរពេលដែលខ្មែរក្រហមសួរពេលធ្វើទារុណនោះ ឬពេលខ្លះប្រជាជនទាំងនោះសម្រេចចិត្តធ្វើការកុហកក៏មាន ដោយសារទទួលរងនូវការធ្វើទារុណកម្មខ្លាំងពេកពីខ្មែរក្រហម។ យ៉ា ទាំ បានរៀបរាប់ពីការចងចាំនៅពេលដែលត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅដាក់នៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខមួយនៅជិតព្រែកតាដួង[5]៖

ខ្ញុំបាទឈ្មោះយ៉ា ទាំ កើតនៅឆ្នាំ១៩៣៥​ ក្នុងស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម។ នៅសម័យខ្មែរក្រហម ខ្ញុំត្រូវបានកងសន្តិសុខខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅដាក់ក្នុងគុកមួយ ដែលមានទីតាំងនៅផ្ទះថីសែប ខាងកើតជិតព្រែកតាដួង។ នៅក្នុងគុកនេះ មានអ្នកទោសប្រមាណជាង ១៥០នាក់ ដែលភាគច្រើនជាជនជាតិចាម និងជនជាតិខ្មែរ ឯមួយចំនួនតូចជាជនជាតិចិន ។ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមចាប់ខ្ញុំទៅ ទីនោះមានអ្នកទោសប្រហែល ១០នាក់ទៀតត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅជាមួយខ្ញុំដែរ យកទៅដាក់នៅគុក ផ្ទះថីសែបនោះ។ អ្នកទោសដែលត្រូវខ្មែរក្រហមចាប់មក មានអ្នកមកពីជំនីក, រកោខ្នុរ រហូតដល់ទ្រា មានទាំងអ្នកភូមិខ្មែរ និងភូមិចាម។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ដាក់នៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខស្រុក តាំងពីពេលដែលនៅផ្ទះថីសែបនេះ មានអ្នកទោសពេញរហូតនៅសល់តែ ២នាក់ គឺ ខ្ញុំ និងម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ម៉ើ សាលី។ សាលី ក៏មកពីភូមិសោយនេះដែរ។ អ្នកទោសភាគច្រើន បានស្លាប់ដោយសារការហូបបាយមិនគ្រប់គ្រាន់។ និយាយពីការហូបចុកវិញ នៅក្នុងសម័យនោះ ខ្ញុំ និងអ្នកទោសផ្សេងទៀត ទទួលបានអាហារក្នុងមួយថ្ងៃពីរពេល គឺព្រឹកមួយពេល និងល្ងាចមួយពេល។ អាហារដែលខ្ញុំ និងអ្នកទោសផ្សេងទៀតទទួលបានគឺ គ្រាប់ពោតក្រហមស្ងោរ​ ម្នាក់មួយវែកក្នុងមួយពេល ហើយការស្នាក់នៅវិញក៏មានភាពលំបាកដែរ។ រាល់ថ្ងៃ ខ្មែរក្រហមឲ្យបំពង់ឫស្សីម្នាក់មួយ។ បំពង់ឫស្សីនោះ មានរូបរាងដូចបំពង់ទឹកត្នោតសម្រាប់ឲ្យយើងដាក់លាមករបស់យើងដែលជាអ្នកទោស។ នៅពេលដែលលាមកពេញបំពង់នោះ កងសន្តិសុខបានឲ្យអ្នកទោសម្នាក់ដើរប្រមូលបំពង់លាមកនោះយកទៅចាក់ក្នុងបង្គន់។ យើងដាក់បំពង់ទុកឲ្យអ្នកទោសផ្សេងទៀតប្រើ។ ពេលនៅក្នុងគុកនោះ រៀងរាល់៤ឬ៥ថ្ងៃម្ដងកងសន្តិសុខចាប់ខ្ញុំ យកទៅសួរចម្លើយ។ ពេលនោះ ខ្ញុំបានកុហកព្រោះខ្ញុំចង់ស្លាប់តែម្តង កុំឲ្យទទួលរងការធ្វើទារុណកម្មទៀត។ ពេលមួយ ខ្មែរក្រហមបានសួរខ្ញុំថា “ខ្ញុំមានសក្តិប៉ុន្មាន? មានប្រាក់ខែប៉ុន្មាន?” ដូចដែលខ្ញុំបាននិយាយថា ខ្ញុំចង់ស្លាប់ ដូចនេះខ្ញុំចេះតែឆ្លើយ។ ខ្ញុំតបថា៖ “ខ្ញុំពីមុនមានសក្កិ៤ ហើយទទួលបានប្រាក់ខែ ៣ម៉ឺនរៀលក្នុងមួយខែ។” នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមចាប់សួរចម្លើយ ខ្ញុំត្រូវខ្មែរក្រហមចាប់ចងភ្នែកលែងដឹងលិចកើតទេ​ ហើយខ្មែរក្រហមក៏សួរខ្ញុំពីផែនការទ័ពដែលចូលវាយ តែដោយសារខ្មែរក្រហមចាប់ចងភ្នែកផង ខ្ញុំក៏ចេះតែឆ្លើយ និងចង្អុលទៅទិសនេះ ទិសនោះទៅ។ ក្រោយពីពេលសួរខ្ញុំរួច កងសន្តិសុខទាំងនោះឲ្យខ្ញុំខំកសាងខ្លួន ព្រោះយើងស្មោះត្រង់ ហ៊ានសារភាពជូនអង្គការ។ បន្ទប់ដែលខ្មែរក្រហមប្រើសម្រាប់សួរចម្លើយនៅមន្ទីរសន្តិសុខនោះ មានទីតាំងជិតគុម្ពចេក ខាងក្រោយផ្ទះដែលខ្មែរក្រហមឃុំអ្នកទោស។ នៅពេលសួរចម្លើយ ខ្មែរក្រហមមានគ្នា២នាក់ ដោយម្នាក់កាន់ព្រនង់ចាំវាយ និងម្នាក់ទៀតចាំកត់។

ក្រោយមកខ្មែរក្រហមផ្លាស់ខ្ញុំទៅគុកមួយទៀតនៅព្រែកអាជី។ ទីនោះ ក៏មិនខុសពីព្រែកតាដួងប៉ុន្មានដែរ។ មានម្តង មុនខ្មែរក្រហមដោះលែងវិញ ខ្ញុំ និងប្រជាជនដទៃទៀតដែលជាប់ក្នុងគុកនៅព្រែកអាជីនោះ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមវាយ​ ដោយប្រើគល់ឫស្សី។ មានអ្នកជាំក្បាល ជាំខ្នង ហើយមានអ្នកខ្លះបែកក្បាលក៏មាន។​ នៅពេលចេញពីគុក អ្នកខ្លះដើរមិនរួចក៏តោងស្មាអ្នកដើររួច ដើរតោងមកដល់ថ្នល់ធំ ដើរទៅមិនរួចក៏អង្គុយនៅក្បែរថ្នល់នោះ។ ពេលដែលយើងធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ មានអ្នកបររទេះសេះម្នាក់ឈ្មោះអោក ដែលមានចិត្តល្អក៏ហៅជិះរទេះសេះជាមួយគាត់ទៅផ្ទះរៀងខ្លួន។ ពេលខ្ញុំមកដល់ផ្ទះបានប្រហែល ៥ថ្ងៃទើបឮដំណឹងពីការបះបោរ នៅកោះផល និងស្វាយឃ្លាំង។ ជីវិតរស់នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម មិនមានភាពងាយស្រួលនោះទេ។ ខ្ញុំត្រូវបានខ្មែរក្រហមបង្ខំឲ្យធ្វើការហួសកម្លាំងផង សម្រាកមិនគ្រប់គ្រាន់ផង ហើយមិនមានការហូបចុកស្រួលទៀត។ បើត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ដាក់គុកទៀត ជីវិតគ្មានន័យ ចង់តែស្លាប់ឲ្យផុតទៅប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទដោយ លី ដេវីត

[1] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, ដេវីដ ឆេដល័រ, គ្រីស្តូហ្វ័រ ឌៀរីង, សុភ័ក្រ ភាណា, «ប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ» មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារ​កម្ពុជា (បោះពុម្ពលើកទី២ នៅកម្ពុជា ឆ្នាំ២០២០) ទំព័រ ៥២

[2] ដដែល

[3] ដដែល

[4] ដដែល, ទំព័រ ៥៣

[5] ឯកសារ KCDC-Cam0619 D24811 បទសម្ភាសន៍ យ៉ា ទាំ សម្ភាសន៍ដោយអ៊ីសា ឧស្មាន ថ្ងៃទី ១៧ ខែមករា​ ឆ្នាំ២០០១, បណ្ណាសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា