យិន អេង[1] ភេទប្រុស អាយុ៤៩ឆ្នាំ (គិតត្រឹមឆ្នាំ២០០៣) កើតនិងរស់នៅភូមិរំដួល ឃុំគរ ស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម។ អេង មានឪពុកឈ្មោះ អុល និងម្ដាយឈ្មោះ ឡុង។ អេង មានបងប្អូនប្រុសស្រីសរុបចំនួន៦នាក់ (ស្រី១​ និងប្រុស៥)។ នៅវ័យកុមារ អេង រៀនសូត្រនៅសាលាបឋមសិក្សាគរ​ រហូតដល់ថ្នាក់ទី៦ (សង្គមចាស់)។ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ដែលនៅពេលនោះ អេង កំពុងតែរៀនថ្នាក់ទី៦ និងស្នាក់អាស្រ័យនៅវត្តគរ។ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារ ស្ថានភាពមានការប្រែប្រួល។ បាតុកម្មបានផ្ទុះឡើងដោយមានការចូលរួមរបស់អ្នកភូមិជាច្រើន និងត្រូវបានដង្ហែ ទៅទីរួមខេត្តកំពង់ចាម។ បន្ទាប់មក អេង ឈប់រៀន​ និងមកជួយការងារធ្វើស្រែចម្ការជាមួយឪពុកម្ដាយវិញ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៣ ភូមិរបស់អេងត្រូវបានរំដោះ និងគ្រប់គ្រងដោយកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ នៅពេលនោះ អេង ត្រូវបានដាក់ឲ្យធ្វើការងារជាកងឈ្លបខ្មែរក្រហម។ នៅឆ្នាំ១៩៧៤ អេង មានការនឹករឭកឪពុកម្ដាយជាខ្លាំង ទើបលួចរត់មកលេងផ្ទះ។ បន្ទាប់ពីមកដល់ផ្ទះវិញ ឪពុកម្ដាយតែងតែប្រាប់ អេង ឲ្យលាក់ពួកកុំមានឲ្យមាននរណាដឹងពីការមកលេងផ្ទះនេះ ពីព្រោះតែខ្លាចពីការចាប់ខ្លួនយកទៅសួរនាំ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ដដែរ អេង ស្ម័គ្រចិត្តចូលបម្រើជាកងទ័ពខ្មែរក្រហមវិញម្ដង និងត្រូវបានបញ្ចូនទៅឈរជើងនៅថ្នល់កែង និងម្ដុំមុខកំពូល។ មុនពេលបញ្ចូនទៅសមរភូមិ អេង ត្រូវបានរៀបចំឲ្យចូលទៅហាត់រៀនក្បួនទ័ពនៅបុសខ្នុរ ស្រុកចំការលើ។ អេង បម្រើកងទ័ពខ្មែរក្រហមនៅកងររសេនាតូច៥៤៦ មានប្រធានឈ្មោះមិត្ត ធួន។

បន្ទាប់ពីហាត់រៀនក្បួនទ័ពអស់រយៈពេលប្រហែលកន្លះខែ អេង និងអ្នកផ្សេងទៀត ត្រូវបានបញ្ចូនទៅមុខព្រួញសមរភូមិរៀងៗខ្លួន។ ចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៤ និងឆ្នាំ១៩៧៥ អេង ត្រូវបានបញ្ចូនទៅវាយប្រយុទ្ធជាមួយទាហានលន់ នល់ នៅសមរភូមិព្រែកក្ដាម និងសមរភូមិជាច្រើនទៀត រហូតដល់ទទួលបានជ័យជម្នះទៅលើទាហានលន់ នល់ និងកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ បើទោះបីជាទទួលបានជ័យជម្នះទៅលើទាហានលន់ នល់ ក៏ដោយ អេង ទទួលរងរបួសនៅសមរភូមិ និងសម្រាកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ។ បន្ទាប់ពីជាសះស្បើយ អេង ត្រូវបានផ្លាស់ទៅធ្វើការងារនៅអង្គភាពថ្មីមួយទៀត នៅកំពង់សោម រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៦ ទើប អេង បានផ្លាស់មកភ្នំពេញវិញ។ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ អេង ត្រូវបានដាក់ធ្វើការងារជាកម្មករលីសែងនៅអង្គភាពកងទ័ពខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវលីសែងនៅទីកន្លែងផ្សេងៗ ដូចជា គីឡូលេខ៦, ផ្សារចាស់, ទួលទំពូង និងស្ទឹងមានជ័យ។ បន្ទាប់មក អេង ត្រូវបានផ្លាស់មកក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ដែលមានមិត្ត រិទ្ធ ជាប្រធាន។​ មុនចូលមកធ្វើការនៅក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម អេង ត្រូវបានបញ្ចូនទៅរៀននៅសាលាបក្ស ស្ថិតនៅម្ដុំបុរីកីឡា។ ក្រោយមកទៀត អេង និងអ្នកផ្សេងទៀត ត្រូវបានអង្គការ រៀបការ។ អេង និងប្រពន្ធ បន្តធ្វើការងារនៅក្រោមក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម រហូតដល់របបខ្មែរក្រហមដួលរលំនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៩។

នៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ខ្មែរក្រហមបានរៀបចំមិត្តនារីៗ និងកុមារ ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ឆ្ពោះទៅកាន់ខេត្តបាត់ដំបង ដែលជាទីកន្លែងជួបជុំគ្នានៅថ្ងៃបន្ទាប់ គឺថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ នៅពេលនោះ ប្រធានរបស់អេង ឈ្មោះមិត្ត រិទ្ធ ក៏បានរត់ភៀសខ្លួន ហើយបានជួបគ្នានៅអូត្រាង ជាប់ព្រំប្រទល់ប្រទេសថៃ។ អេង និងមិត្ត រិទ្ធ តែងតែនិយាយពិភាក្សាគ្នានៅលើភ្នំដងរែក ក្នុងអំឡុងពេលរត់ភៀសខ្លួន។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨០ អេង ត្រូវបានផ្លាស់មកបន្តធ្វើជាកងទ័ពនៅកងពលធំ នៅខេត្តកំពង់ធំ ដែលមានមិត្ត អោ ជាប្រធានកងពល។ អេង រំឭក ថា ជីវិតរបស់ខ្លួនគឺពោរពេញទៅដោយសង្រ្គាម និងការរត់ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ។ អេង បានបាត់បង់បងប្រុសម្នាក់ និងក្មួយៗសរុបចំនួន៦នាក់ ដែលត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅសម្លាប់ទាំងគ្រួសារ។

អត្ថបទដោយ ស៊ាង ចិន្តា

---

[1] ឯកសារបទសម្ភាសន៍លេខKCI0442, សម្ភាសន៍ជាមួយ សាញ់ ហៅ យិន, អាយុ៤៩ឆ្នាំ, រស់នៅភូមិតាលៃ​ ឃុំគរ ស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម, សម្ភាសន៍ដោយ ឡុង ដានី, នៅឆ្នាំ២០០៣, បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។