យិត ភឿន៖ កម្មផលរបស់ខ្ញុំ
យិត ភឿន[1] អាយុ៦៣ឆ្នាំ មានទីកន្លែងកំណើត ក្នុងភូមិស្រុកលំផាត់ ខេត្ដរតនៈគិរី។ ភឿន គឺជាជនជាតិដើមភាគតិច។ បច្ចុប្បន្ន ភឿន រស់នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។
ភឿន បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំបានចូលតស៊ូក្នុងចលនាបដិវត្ដន៍ខ្មែរក្រហមតាំងពីអាយុ១៥ឆ្នាំ។ យើងបានរសាត់អណ្ដែតមកកាន់តំបន់អន្លង់វែងចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៩ នៅពេលកងទ័ពវៀតណាមបានបណ្ដេញខ្មែរក្រហមចេញពីអំណាច។ យើងបានបន្ដដំណើរជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហមមកកាន់ព្រំដែនភាគខាងជើងប្រទេសកម្ពុជារហូតមកដល់តំបន់អន្លង់វែងនៅដើមឆ្នាំ១៩៩០។
ខ្ញុំបានពិការភ្នែកម្ខាងដោយសារជំងឺតាំងពីអាយុ១៧ឆ្នាំ ស្ថិតក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧។ នៅពេលនោះ ខ្ញុំស្ថិតនៅកងចល័តរបស់ខ្មែរក្រហម ដោយត្រូវជីកប្រឡាយ និងលើកភ្លឺស្រែ។ ខ្ញុំចាប់ផ្ដើម ឈឺភ្នែកបន្ដិចម្ដងៗ រហូតដល់ហើមខ្លាំងមើលអ្វីលែងឃើញ។ ខ្ញុំមិនហ៊ានសុំច្បាប់ខ្មែរក្រហមដើម្បីទៅព្យាបាលទេ ដោយខ្ញុំនៅតែបន្ដការងារដោយភ្នែកធ្មេចម្ខាង។ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហមខ្ញុំមិនហ៊ានប្រកែក ឬតវ៉ាឡើយ ដោយសារខ្លាចគេយកទៅសម្លាប់ចោល។ យើងរស់នៅជាមួយនឹងការតស៊ូ ហើយជាទូទៅយើងតែងតែប្រកាន់ក្នុងចិត្ដថា ខ្មែរក្រហមគឺជាអ្នកឲ្យយើងរស់ ឬឲ្យយើងស្លាប់នៅពេលណាក៏បាន។
យើងបានធ្វើការងារនៅក្រោមកម្ដៅថ្ងៃ ជាមួយនឹងអាហារហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់។ របបអាហារដែលយើងទទួលបានក្នុងមួយពេលបានត្រឹមអង្ករមួយក្ដាប់តែប៉ុណ្ណោះក្នុងម្នាក់។ កងចល័តម្នាក់ៗបានលួចលាក់ហូបរុក្ខជាតិនៅក្បែរខ្លួនក្នុងការដ្ឋានដើម្បីហូបបន្ថែម ដូចជា ដើមត្រែងខ្ចី ឬរុក្ខជាតិដទៃផ្សេងទៀតដែលហូបបាន។ ចំពោះអ្នកឯទៀតក៏បានលួចលាក់ដាំទឹកក្ដៅ ដោយបន្លំស្ងោរចំណីផ្សេងៗដែលអាចហូបបាន។ យើងបានយកជីវិតរបស់យើងប្រថុយប្រថានទៅនឹងការហូបចុក ដើម្បីឲ្យបានរស់ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ យើងបានក្រោកទៅធ្វើការចាប់ពីម៉ោង៤ទៀបភ្លឺ រហូតដល់ម៉ោង១២ថ្ងៃត្រង់ទើបយើងបានហូបបាយ។ យើងម្នាក់ៗមិនអាចសម្រាកបានលើសពី១៥នាទីទេបន្ទាប់ពីហូបបាយរួច ដោយសារសំឡេងជួងនឹងបន្លឺឡើងបញ្ជាក់ថាយើងត្រូវតែចុះទៅបន្ដការងារ។ មិនមានអ្នកណាហ៊ានទម្រាន់នឹងការងារទេ ដោយសារខ្លាចខ្មែរក្រហមយកទៅវាយចោល។ ដូចអ្វីដែលយើងជឿថា ការចូលរួមក្នុងចលនាខ្មែរក្រហម គឺជាការលះបង់មួយដ៏ធំធេង សូម្បីតែក្រុមគ្រួសារ និងអាយុជីវិត។ រហូតដល់កងទ័ពវៀតណាមចូលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទើបកងចល័តរបស់យើងបានរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយ។
ក្រោយមក ដោយសារភ្នែករបស់ខ្ញុំមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរពេក ខ្ញុំក៏បានខ្នះខ្នែងទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យខ្មែរក្រហមដោយខ្លួនឯង។ នៅទីនោះ ខ្ញុំបានសម្រាកអស់រយៈពេល៣ខែទើបជាសះស្បើយ។ យើងបានចូលរួមក្នុងចលនាបដិវត្ដន៍ខ្មែរក្រហមដោយលះបង់គ្រប់បែបយ៉ាង ហើយរហូតមកទល់បច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំធ្លាក់ខ្លួនពិការភ្នែកម្ខាង។ ខ្ញុំបានរៀបការជាមួយប្ដីជាជនពិការដោយសារសង្គ្រាម។ គាត់បានពិការនៅពេលយើងមានកូនចំនួន៣នាក់។ យើងបានឮស្នូរគ្រាប់មីនផ្ទុះ ប៉ុន្ដែភ្លាមៗនោះយើងមិនដឹងថាជានរណានោះទេ។ យើងខំធ្វើនំ ធ្វើម្ហូបចាំប្ដីដោយសារគិតថាប្ដីមកពីហត់។ លុះក្រោយមក នៅពេលដឹងថាប្ដីរបស់ខ្ញុំត្រូវរបួស ខ្ញុំ និងអ្នកភូមិផ្សេងទៀតបានទ្រហ៊ោយំនៅមន្ទីរពេទ្យតាម៉ុក។ ខ្ញុំបានទៅមើលគ្រូពេទ្យ ដែលកំពុងកាត់ជើងប្ដីខ្ញុំទៀតផង។ ខ្ញុំបានឃើញគ្រូពេទ្យយករណារអារឆ្អឹងជើងរបស់ប្ដីខ្ញុំ។ បន្ទាប់មក គ្រូពេទ្យបានលើកគាត់ទៅដាក់នៅលើគ្រែនៅពេលកាត់ហើយ។ ប្ដីរបស់ខ្ញុំត្រូវសម្រាកព្យាបាលអស់រយៈពេល៣ខែបន្ថែមទៀត។ ក្រោយមក គាត់អាចធ្វើដំណើរជាមួយនឹងឈើច្រត់បាន ហើយមកលេងប្រពន្ធកូន។ ពេលនោះ គាត់បានរអិលដួលដោយជើងបុកនឹងដីទៀតធ្វើឲ្យមានការឈឺចាប់ម្ដងទៀត។
ប្រវត្ដិរបស់ខ្ញុំកំសត់ខ្លាំងណាស់ ហើយកូនៗរបស់ខ្ញុំមិនសូវជឿទៅលើបទពិសោធន៍ទាំងនេះទេ។ ខ្ញុំចងចាំវិន័យរបស់ខ្មែរក្រហមថា៖ «ម្ទេសមួយផ្លែ សម្ដីមួយម៉ាត់»។ ខ្មែរក្រហមបានឲ្យយើងទន្ទេញពាក្យនេះរហូតទាល់តែយើងចាំ ហើយមិនត្រូវប្រព្រឹត្ដឡើយ។ យើងបានធ្វើដំណើរជាមួយអង្គភាពកងទ័ពខ្មែរក្រហមឆ្លងកាត់ទន្លេមេគង្គទៅកាន់ព្រំដែនប្រទេសឡាវ។ ខ្ញុំបានហែលទឹកមួយយប់រហូតដល់ម៉ោង៥ទៀបភ្លឺទើបយើងបានឆ្លងផុត។ ប្ដីរបស់ខ្ញុំចងដៃរបស់ខ្ញុំ។ នៅពេលខ្ញុំពិបាកម្ដងៗ ខ្ញុំស្ទើរតែប្រលែងខ្សែចោលដោយសារត្រជាក់ខ្លាំងពេក (ខែកត្ដិក)។ ប៉ុន្ដែប្ដីខ្ញុំបានឲ្យខ្ញុំតស៊ូឡើង ពីព្រោះបើមិនដូច្នោះទេ ខ្ញុំប្រាកដជាលង់ទឹកស្លាប់មិនខាន។ ប្ដីរបស់ខ្ញុំជាអតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហម។ គាត់មកជាមួយនីរសាររបស់គាត់។ នៅពេលយើងទៅដល់ច្រាំងម្ខាងទៀត យើងបានរងាញ័រញាក់ និងរឹងខ្លួនអស់ទៅហើយ។ នីរសាររបស់ប្ដីខ្ញុំបានបង្កាត់ភ្លើងដើម្បីកម្ដៅខ្លួន។ នៅពេលយើងចាប់ផ្ដើមក្ដៅខ្លួនបន្ដិចហើយ យន្ដហោះស៊ើបការកងទ័ពវៀតណាមបានបើកឆ្លងកាត់កន្លែងដែលយើងលាក់ខ្លួននៅត្រង់ចំណុចព្រៃឃ្វាលគោក្របីនៅពេលមេឃភ្លឺល្អះៗ។ នៅពេលនោះ កងទ័ពឡាវក៏មិនបានសួរយើងដែរ ដោយសារតែយើងបានប្រគល់ភ្លក់ដំរី២គូឲ្យកងទ័ពទាំងនោះ។ កងទ័ពឡាវថែមទាំងបាននាំផ្លូវដល់យើងទៀតផង។ ប្រសិនបើមិនមានកងទ័ពទាំងនោះនាំផ្លូវទេ យើងនឹងវង្វេងក្នុងព្រៃជាមិនខាន។
ក្រោយមក យើងក៏បានមកដល់ភ្នំដងរែក។ យើងចាប់ផ្ដើមមានអាហារហូបចុកឡើងវិញ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី យើងបានប្រឈមទៅនឹងជំងឺហើមដៃជើង។ ដោយសារឆ្លងកាត់ការធ្វើដំណើរជាច្រើនខែ សម្លៀកបំពាក់របស់យើងនៅល្អតែខាងមុខប៉ុណ្ណោះចំណែកឯខាងក្រោយបានដាច់រហែកអស់ទៅហើយដោយសារតែទាក់ជាមួយព្រៃ និងរំកិលនៅលើថ្ម។
ក្រោយមក យើងបានទៅរស់នៅក្នុងជំរំអូរត្រាវគ្រប់គ្រងដោយខ្មែរក្រហម។ យើងទទួលបានរបបអាហារហូបចុកដោយមិនបាច់ធ្វើស្រែចម្ការនោះទេ។ រហូតដល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ យើងចាប់ផ្ដើមរស់នៅតំបន់អន្លង់វែងក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់តាម៉ុក។ នៅអន្លង់វែង យើងទទួលបានរបបអាហារផ្ដល់ដោយតាម៉ុក។ យើងចាប់ផ្ដើមកាប់ព្រៃធ្វើស្រែចម្ការ។ យើងបានជួបនឹងភ្លើងសង្គ្រាមជាច្រើនដំណាក់បន្ថែមទៀត ដោយត្រូវដុតផ្ទះ និងជង្រុកស្រូវរបស់ខ្លួនថែមទៀតផង។
មកទល់បច្ចុប្បន្ននេះក៏យើងនៅតែលំបាកដោយសារពិការភាព និងជរាភាពរបស់យើង សំខាន់ឲ្យតែយើងដាំបាយបានហូបទៅបានហើយ។ នៅពេលខ្ញុំធ្លាក់ខ្លួនពិការភាពមក ខ្ញុំក៏មានការតូចចិត្ដរកអ្វីប្រៀបផ្ទឹមពុំបានទេ ប៉ុន្ដែធ្វើយ៉ាងណាបើនេះគឺជាកម្មផលរបស់ខ្ញុំ។ យើងខំប្រឹងរស់ជាមួយមនុស្សជុំវិញខ្លួន។ យើងមានតែខំកសាងបុណ្យកុសលទៅថ្ងៃមុខក្រែងបានប្រសើរជាងនេះ»៕
អត្ថបទដោយ សួត វិចិត្រ
[1] សម្ភាសន៍ជាមួយ យិត ភឿន ដោយ ដែង ណារិន នៅក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥។