ថ្ងៃទី២៧-២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ភាគីថៃបានប្រើយន្តហោះចម្បាំង F-16 ទម្លាក់គ្រាប់ បាញ់ផ្លោងគ្រាប់ធន់ធ្ងន់ធ្លាក់ក្បែរលេណដ្ឋានចម្ងាយ២០ម៉ែត្រទៅ៣០ម៉ែត្រនៅខ្សែត្រៀមទី២ទិសប្រាសាទតាក្របី ស្នូរសំឡេងគ្រាប់ផ្លោងធ្លាក់ក្បែរលេណដ្ឋានបណ្តាលឲ្យហ៊ឹងត្រចៀកវីរកងទ័ព ស៊ន ប៊ន។

ឈ្មោះ សុខ ហេង[1]  ភេទស្រី អាយុ ៦៤ឆ្នាំ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិក្បាលស្លែង ឃុំជាំក្រវៀន ស្រុកមេមត់ ខេត្តកំពង់ចាម ហើយបច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិចង្គំកណ្តាល ឃុំទន្លូង ស្រុមមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ឪពុកឈ្មោះ សុខ, ម្តាយឈ្មោះ ស្រី រ៉ង។ ខ្ញុំមានអាយុប្រហែល៨ឆ្នាំ ម្តាយឪពុកខ្ញុំ បានស្លាប់កាលពីចន្លោះឆ្នាំ១៩៧០ ដល់ ឆ្នាំ១៩៧១។ ខ្ញុំជាកូនទោលក្នុងគ្រួសារ។ បន្ទាប់ពីម្តាយឪពុករបស់ខ្ញុំស្លាប់អស់ ខ្ញុំបានមករស់នៅជាមួយម្តាយមីងឈ្មោះ ម៉ែម៉ោង។ ខ្ញុំរៀបការជាមួយ ព្រឹន្ទបាលទោ ស៊ន ប៊ន នៅឆ្នាំ១៩៨២ មានកូនចំនួន៨នាក់ ក្នុងនោះស្លាប់៣នាក់ នៅសល់៥នាក់ (ស្រី២នាក់)។

កាលពីកុមារភាពខ្ញុំមិនបានសិក្សារៀនសូត្រទេ ដោយសារតែប្រទេសជាតិធ្លាក់ក្នុងភ្នក់ភ្លើងសង្គ្រាម។ កាលនោះអាមរិកបានមកទម្លាក់គ្រាប់បែកបេ-៥២ តាមតំបន់ព្រំដែនខ្មែរ-វៀតណាម ហើយប្រជាជនរស់នៅជាប់ព្រំដែន ដូចជាភូមិសាទុំ, ភូមិដង្ហិត, ភូមិឃ្មួរ, ឃុំជាំក្រវៀន បានរត់ចេញពីភូមិសំដៅទៅស្រុកមេមត់។ ខ្ញុំ និងប្រជាជននៅភូមិក្បាលស្លែងបានភៀសខ្លួនទៅភូមិផ្សេងទៀត នៃឃុំជាំក្រវៀន។ ខ្ញុំបានជិះរទេះប្រហែល៣ម៉ោង ដល់ចំណុចប្រសព្វកណ្តាលរវាងភូមិខ្ជាយ, ឃុំជាំក្រវៀន និងភូមិស្លា ឃុំទន្លូង។ ពេលនោះខ្ញុំបានឃើញកងទ័ពវៀតកុងនាំសាកសពពីរនាក់យកទៅកប់ក្នុងព្រៃ។ ម្តាយម៉ោង ត្រូវជាម្តាយមីងខ្ញុំ បាននិយយាយថា កូន ក្មួយ កុំចាប់អារម្មណ៍ កុំក្រឡេកមើលក្រោយខ្លាចកងទ័ពវៀតកុងចាប់ ហើយត្រូវប្រឹងធ្វើដំណើរទៅភូមិខ្ជាយបន្តទៀត ដើម្បីសុំផ្ទះអ្នកភូមិស្នាក់នៅបណ្តោះអាសន្ន។

ខ្ញុំភៀសខ្លួនទៅដល់ភូមិកន្ទួត ឃុំជាំតាម៉ៅ ស្រុកមេមត់ បានរយៈពេលកន្លះខែស្រាប់តែអាមេរិកចូលមកទម្លាក់គ្រាប់បែកចំវត្តកន្ទួត ប៉ុន្តែគ្រាប់ទម្លាក់នោះមិនផ្ទុះ។ អ្នកភូមិច្របូលប្របល់រត់ចេញពីភូមិ ទៅរកទីសុវត្ថិភាពរៀងៗខ្លួន។ ខ្ញុំធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងចាកចេញពីភូមិកន្ទួត ឃុំជាំតាម៉ៅ សំដៅមកស្នាក់នៅភូមិចង្គំកណ្តាល ឃុំទន្លូង។ ភូមិចង្គំកណ្តាល ឃុំទន្លូង មានប្រជាជនខ្មែរ និងកងទ័ពវៀតកុងប្រមាណ១០០នាក់ រស់នៅក្នុងភូមិចង្គំកណ្តាលជាមួយគ្នា។ ឈ្មោះ ហីប, តាត្រង៉ោល និង រ៉ា ជាពេទ្យវៀតកុងចាំព្យាបាលកងទ័ពពេលរងរបួស។ ឈ្មោះ ហីប មានទំនាក់ទំនងជាមិត្តភក្តិជាមួយ ឈ្មោះ ម៉ោង។ ហីប និយាយទៅកាន់ម៉ោងថា ផ្ទះមិត្តឯងមានវិទ្យុស្តាប់ទេ? ខ្ញុំចង់ដឹងពីដំណឹងថ្ងៃនេះ ព្រោះសភាពការណ៍ដូចជាមិនសូវស្រួល។ ម៉ោង ឆ្លើយថា ផ្ទះម្តាយខ្ញុំមានវិទ្យុស្តាប់ អ្នកទាំងពីរដើរមកផ្ទះដើម្បីរកវិទ្យុស្តាប់។  ហីប បានដឹងព័ត៌មានថាអាមេរិកត្រៀមទម្លាក់គ្រាប់នៅក្នុងភូមិចង្គំកណ្តាល ហើយប្រាប់ ម៉ោង និងម្តាយ​មីងខ្ញុំ ឲ្យចាក់ចេញពីភូមិចង្គំកណ្តាល ទៅស្នាក់នៅភូមិក្តុល ឃុំទន្លូង។ នៅម៉ោង៨ និង០០នាទីយប់ យន្តហោះមកទម្លាក់គ្រាប់បែកបេ-៥២ នៅក្នុងភូមិចង្គំកណ្តាល បណ្តាលឲ្យប្រជាជនខ្មែរស្លាប់ចំនួន៥នាក់ មានឈ្មោះ ផុន, ខេង, ស្រ៊ុន, កន្ត្រប់ និងភឿន។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ក្នុងភូមិក្បាលស្លែង ឃុំជាំក្រវៀន ខ្មែរក្រហមចាប់ផ្តើមបង្កើតជាសហករណ៍មួយក្នុងភូមិ ប្រធានសហករណ៍ឈ្មោះ ឪសាម៉េត។ ខ្ញុំនៅក្នុងកងកុមារធ្វើជីសម្រាប់ស្រោចស្ពៃ មានកុមារប្រមាណ៥០នាក់ ត្រូវចេញទៅធ្វើពលកម្មកាប់ដើមទន្ទ្រានខេត្ត រើសលាមកមនុស្ស សត្វ យកមកធ្វើជី។ ក្រុមខ្ញុំមានគ្នាចំនួន១៥នាក់ ចាត់តាំងកាប់ដើមទន្ទ្រានខេត្ត និងរើសលាមក ចំណែកអ្នកផ្សេងកាប់រណ្តៅ ចិញ្ច្រាំស្លឹករុក្ខជាតិ យកលាយជាមួយលាមក។ ចំពោះការសិក្សារៀនសូត្រ ខ្ញុំមិនបានរៀនដិតដល់ទេ ក្នុងមួយខែខ្ញុំបានចូលរៀនតែពីរដងប៉ុណ្ណោះ។ គ្រូបង្រៀនឈ្មោះ លាង បានដើរប្រមូលកុមារក្នុងភូមិឲ្យចូលរៀននៅក្រោមដើមឈើ ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនចង់រៀនខ្ញុំនាំសមមិត្តនារីឈ្មោះ លី, សារុំ, យន់, អូន និង ប៉ិ គេចសាលាទៅឡើងបេះផ្លែអំពិលនៅចុងភូមិ រហូតគ្រូឈប់បង្រៀន បានខ្ញុំត្រឡប់មកវិញ ហេតុនេះបានខ្ញុំមិនចេះអានអក្សរ។

ឆ្នាំ១៩៧៦ ខ្មែរក្រហមជម្លៀសខ្ញុំចេញពីផ្ទះ ខ្ញុំយកបានសម្លៀកបំពាក់ពីរសម្រាប់ រួមទាំងកន្ទេល ខ្នើយ ចំណែកស្រូវ អង្ករ យកបានបន្តិចន្តួចគ្រាន់សម្រាប់ហូបតាមផ្លូវ។ ខ្ញុំជិះរទេះគោតាមផ្លូវដល់ភូមិជ្រៃឡើង ឃុំជាំក្រវៀន ប្រទះឃើញសាកសពដេកស្លាប់តាមផ្លូវចំនួន៥នាក់ ប្រហែលជាសាកសពកងកម្លាំងខ្មែរក្រហម និងកងកម្លាំងវៀតណាម នៅលើខ្លួនសាកសពមានសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខៀវ និងមួកពណ៌ ជាឯកសណ្ឋានកងកម្លាំងវៀតណាម ចំណែកកងកម្លាំងខ្មែរក្រហមសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ។ សាកសពទាំង៥នាក់ត្រូវគ្របស្លឹកកៅស៊ូ ខ្ញុំមិនបានឃើញមុខមាត់ច្បាស់។ ខ្ញុំមិនបានឈប់រទេះគោ គ្រាន់តែក្រឡេកមើល ហើយប្រយ៉ាប់ចាកចេញឲ្យកាន់តែលឿន ព្រោះកន្លែងនេះទើបប្រយុទ្ធគ្នាថ្មីៗ។

ឆ្នាំ១៩៧៧-១៩៧៨ ខ្ញុំចូលធ្វើជាកងចល័ត ជីកប្រឡាយ, លើកទំនប់, បិទភ្លឺស្រែ នៅភូមិចឹង ឃុំស្វាយជ្រះ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ។ ប្រធានកងតូចឈ្មោះ ទីន ជាអ្នកគ្រប់គ្រងប្រជាជនជម្លៀសមកពីភូមិភាគបូព៌ា។ ខ្ញុំ ជាប្រជាជនមកពីភូមិភាគបូព៌ា មិនទទួលបានការស្រឡាញ់ចូលចិត្តពីអ្នករស់នៅក្នុងមូលដ្ឋាន ឬប្រជាជនចាស់នោះទេ។ ប្រជាជនចាស់ចេះតែសើចចំអក ដោយនិយាយថា «អ្នកជម្លៀសមកពីភូមិភាគបូព៌ា ជាមនុស្សក្បាលយួន ខ្លួនខ្មែរ»។  ប្រធានសហករណ៍ឈ្មោះ ស្រ៊ុន ជាអ្នកកាន់កាប់អ្នកជម្លៀសមកពីភូមិភាគបូព៌ា ហើយនៅម៉ោង១១ និង១៥នាទី ស៊្រុន បានវាយជួងឲ្យកងចល័តឡើងពីកន្លែងធ្វើការ។ ខ្ញុំចេញពីបិទភ្លឺស្រែ កាន់ចានមួយ និងស្លាបព្រាមួយ ដើរទៅបើកបបរអាហារហូប ទម្រាំខ្ញុំទៅដល់ផ្ទះបាយបបរអស់។ ថ្ងៃនោះមានសមមិត្តនារីចំនួន៤នាក់អត់បាយ មានសមមិត្តនារីឈ្មោះ កាហាយ, កាប៉ិ, នី និងខ្ញុំ។ ខ្ញុំ និងសមមិត្តនារីទាំងបីនាក់កាន់ចានចាកចេញពីផ្ទះបាយ ដើរតាមផ្លូវប្រទះឃើញ បបរពោត លាយជាមួយល្ពៅ ឃ្លានខ្លាំងពេកនាំគ្នារើសពីដីយកមកហូប បន្ទាប់ពីហូបរួចមានមិត្តនារី ឈ្មោះ ភា ប្រាប់ថា មិត្តទាំង៤ កំពុងហូប នោះជាលាមកកូនក្មេងទេតើ។  ក្រោយមកខ្មែរក្រហមជម្លៀសខ្ញុំចេញពីភូមិចឹង ឃុំស្វាយជ្រះ ទៅតំបន់វាលកន្សែង ខេត្តកំពង់ធំ។ ខ្ញុំធ្វើដំណើរដល់តំបន់វាលកន្សែងស្រូវកំពុងទុំ ខ្មែរក្រហមឲ្យធ្វើជាកងចល័តដដែល ពេលថ្ងៃច្រូតស្រូវ ដល់ពេលយប់បោកស្រូវ និងបុកស្រូវ ប៉ុន្តែនៅតំបន់វាលកន្សែងខ្ញុំបានហូបបាយគ្រប់គ្រាន់។ ខ្ញុំនៅវាលកន្សែង ប្រមាណ៣ខែ មានសាច់ មានឈាមជាងមុន ដោយសារហូបបានគ្រប់គ្រាន់ និងធ្វើការមិនសូវធ្ងន់ដូចនៅភូមិចឹង ឃុំស្វាយជ្រះ។ មួយខែក្រោយ ខ្ញុំទទួលបានដំណឹងពីសេចក្តីប្រកាសតាមផ្លូវឲ្យប្រជាជនត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតវិញ។ ខ្ញុំសប្បាយចិត្តឮដំណឹងបានត្រឡប់ទៅផ្ទះ ខ្ញុំធ្វើដំណើរចេញពីខេត្តកំពង់ធំ ដើរដោយថ្មើរជើងរហូតដល់ខេត្តកំពង់ចាម អស់រយៈពេលមួយអាទិត្យ។ ខ្ញុំដេកនៅខេត្តកំពង់ចាម មួយយប់ ហើយពេលព្រឹកឡើងទើបឡើងឡានវៀតណាមចូលមកដឹកប្រជាជន រួមទាំងខ្ញុំ។ ឡានវៀតណាមដឹកដល់ស្រុកមេមត់ដាក់ប្រជាជនចុះ ហើយឡានត្រឡប់ទៅកំពង់ចាមវិញ ខ្ញុំបន្តដំណើរថ្មើរជើងប្រមាណបីថ្ងៃទើបដល់ភូមិកំណើត។

ប្តីខ្ញុំឈ្មោះ ព្រឹន្ទបាលទោ ស៊ន ប៊ន អាយុ ៦៦ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង ចូលបម្រើការងារជាយោធិននៅឆ្នាំ១៩៩៧ នៅក្នុងកងអនុសេនាធំលេខ២ នៃវរសេនាតូចថ្មើរជើងលេខ២១២។ ប្តីខ្ញុំបំពេញការងាររយៈពេល១០ឆ្នាំ នៅអនុសេនាធំលេខ២ បន្ទាប់មកអង្គភាពផ្លាស់ឲ្យទៅប្រចាំការនៅកងអនុសេនាធំលេខ១ នៃវរសេនាតូចថ្មើរជើងលេខ២១២។

នៅថ្ងៃទី៣ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ឈ្មោះ តឿម ដែលជាប្រធានខ បានដឹកនាំកងកម្លាំងប្រមាណ១៨នាក់ ធ្វើដំណើរចេញពីកងវរសេនាតូចថ្មើរជើងលេខ២១២ ទៅកាន់ទិសប្រាសាទតាក្របី។ រាល់ថ្ងៃប្តីខ្ញុំតែងតែហៅទូរសព្ទមកសួរសុខទុក្ខក្រុមគ្រួសារតាមរយៈកូនស្រីឈ្មោះ ប៊ន សុខា, កូនប្រុសឈ្មោះ ប៊ន យ៉យ ហើយនិយាយពីស្ថានភាពតាមព្រំខ្មែរ-ថៃ អំឡុងពេលមិនទាន់ផ្ទុះអាវុធ។ ខ្ញុំសួរថា «ឯងសុខសប្បាយទេ?» ប្តីខ្ញុំ ឆ្លើយតបមកវិញថា «ខ្ញុំនៅទិសប្រាសាទតាក្របីសុខសប្បាយធម្មតា ប៉ុន្តែខ្ញុំត្រូវជីកលេណដ្ឋានរាល់ថ្ងៃ ហើយយប់ឡើងត្រូវដេកក្នុងអង្រឹង»។ ចំពោះអាហារហូបចុកមិនខ្វះខាតទេ គឺហូបគ្រប់គ្រាន់ តែខ្វះខាតទឹកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ ដោយសារតែនៅកន្លែងស្នាក់នៅជាតំបន់ភ្នំ។

នៅថ្ងៃទី២៤-២៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ខ្ញុំប្តីបានទាក់ទងមកពីកូនស្រីឈ្មោះ ប៊ន សុខា ប្រាប់ពីការផ្ទុះអាវុធដាក់គ្នារវាងខ្មែរ និងថៃ។ កងទ័ពថៃ បានប្រើយន្តហោះF-16 ដើម្បីមកទម្លាក់គ្រាប់មកលើទីតាំងកងទ័ពខ្មែរ។ គ្រាប់ធ្លាក់ក្បែរលេណដ្ឋានប្តីខ្ញុំប្រហែល៤០-៥០ម៉ែត្រ។ លេណដ្ឋានប្តីខ្ញុំកំពុងស្នាក់នៅមានគ្នាចំនួន៥នាក់ មានឈ្មោះ ស៊ន ប៊ន(ប្តីខ្ញុំ), ស្រស់, ការី, ឆៃ និងចក្រី ហើយអ្នកគ្រប់គ្រងសមាជិក៥នាក់ឈ្មោះ ការី។ ខ្ញុំសួរទៅកាន់ប្តីថា ឯងចេញពីលេណដ្ឋានទៅបាញ់ដែរអត់? ប្តីខ្ញុំតបថា ខ្ញុំមិនអាចចេញពីលេណដ្ឋានបានផ្តេសផ្តាសទេ បើគ្មានបទបញ្ជាពី បងតឿម។ ប្តីខ្ញុំនៅក្នុងលេណដ្ឋានប្រយ័ត្នខ្លាច​មានគ្រាប់ទម្លាក់ពីលើ ចំណែកការបាញ់ថ្មើរជើងកងទ័ពថៃមិនអាចបាញ់ដល់ជួរទី២ទេ។

ថ្ងៃទី២៧ ខែកក្កដា កូនស្រីខ្ញុំឈ្មោះ ប៊ន សុខា បានឃើញព័ត៌មានពីការស្លាប់វិរកងទ័ពម្នាក់ឈ្មោះ អ៊ុន វណ្ណា ប្រចាំនៅទិសប្រាសាទតាក្របី ជួរទី២ជាមួយគ្នា ប៉ុន្តែនៅលេណដ្ឋានខុសគ្នា ប្រហែលពីរម៉ោងក្រោយមកកូនស្រីខ្ញុំឈ្មោះ ប៊ន សុខា បានហៅទូរសព្ទទៅឪពុក ប៉ុន្តែការហៅទូរសព្ទមិនអាចទាក់ទងបាន។ ខ្ញុំ និងកូនចាប់ផ្តើមមិនសប្បាយចិត្ត សម្រេចចិត្តជិះម៉ូតូចម្ងាយប្រមាណ៦គីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះទៅបន្ទាយទាហានពងទឹក (ស្ថិតនៅភូមិពងទឹក ឃុំទន្លូង) ដើម្បីសួរនាំប្រពន្ធរបស់ ការី ចង់ដឹងពីព័ត៌មានប្តី ប៉ុន្តែប្រពន្ធរបស់ ការី មិនបានទទួលដំណឹងពីប្តីដូចគ្នា និងទាក់ទងមិនបានដូចគ្នា។ ខ្ញុំទាក់ទងអត់បានរយៈពេលពីរថ្ងៃ ធ្វើឲ្យខ្ញុំ និងកូន គេងមិនលក់ ហូបបាយមិនឆ្ងាញ់ ក្នុងចិត្តខ្លាចតែប្តីមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត។

ដល់ថ្ងៃទី៣០ ខែកក្កដា ប្តីខ្ញុំហៅទូរសព្ទមកកូនស្រី ប្រាប់ពីការទាក់ទងមិនបាន ដោយមានបទបញ្ជាពីថ្នាក់លើកឲ្យទាហានជួរមុខបិទទូរសព្ទគ្រប់គ្នា។ ប្តីខ្ញុំបានបន្ថែមទៀតថា រយៈពេលពីរថ្ងៃចុងក្រោយ នៃការបាញ់គ្នាខ្លាំង គ្រាប់ទម្លាក់ពីលើយន្តហោះ និងគ្រាប់ផ្លោងធ្លាក់ក្បែរលេណដ្ឋានចម្ងាយប្រហែល២០ម៉ែត្រ ទៅ៣០ម៉ែត្រ ឯស្បៀងបម្រុងជិតអស់ នាំគ្នាហូបសន្សំសំចៃ ពងទាមួយគ្រាប់ និងត្រីងៀតមួយកន្ទុយ ហូបគ្នា៥នាក់។ អំឡុងពេលគ្រាប់ផ្លោងខ្លាំងមិនអាចចេញពីលេណដ្ឋានបានទេ បើសិនចេញអាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត ដោយសារអំបែងគ្រាប់ ឬគ្រាប់ផ្លោងត្រូវ។  ក្រោយពីបទឈប់បាញ់ ទើបមានអាហារហូបចុកគ្រប់គ្រាន់។ ប្តីខ្ញុំហ៊ឹងត្រចៀកកន្លះខែ ដោយសារសូរ សំឡេង គ្រាប់ផ្លោងធ្លាក់ក្បែរលេណដ្ឋាន អំឡុងថ្ងៃទី២៧-២៨ ខែកក្កដា កងទ័ពថៃបានទម្លាក់គ្រាប់ពីលើយន្តហោះ, បាញ់គ្រាប់ផ្លោងធន់ធ្ងន់ មកដល់ថ្ងៃនេះត្រចៀកប្តីខ្ញុំបានធូរស្បើយ។

[1] មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ឈុំ រ៉ា សម្ភាសជាមួយ សុខ ហេង ភេទស្រី អាយុ៦៤ឆ្នាំ ជាប្រពន្ធព្រឹន្ទទោ ស៊ន ប៊ន រស់នៅភូមិចង្គំកណ្តាល ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៥។

អត្ថបទដោយ ឈុំ រ៉ា