ផុន រស់នៅភូមិព្រៃក្ដី ឃុំត្រពាំងធំខាងត្បូង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវមិន ផុន[1] អាយុ៦២ឆ្នាំ រស់នៅភូមិព្រៃក្ដី ឃុំត្រពាំងធំខាងត្បូង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ ផុន ធ្វើការងារកាប់ដើមទន្ទ្រានខែត្រ, រែកអាចគោចាក់ក្នុងរណ្ដៅ និងរែកទឹកដាក់ក្នុងរណ្ដៅ ដើម្បីធ្វើជី។ ក្រោយមក អង្គការបានចាត់តាំងគាត់ឲ្យចូលទៅក្នុងកងចល័ត និងទៅធ្វើការងារនៅក្បែរ អង្គតាសោម ដំណាក់សេក, ស្លាគូ, សេកយា និងទីកន្លែងដទៃទៀត។ នៅរដូវធ្វើស្រែ ក្រុមកងចល័តត្រូវដកសំណាបឲ្យបានម្នាក់៣ផ្លូន សម្រាប់ទុកស្ទូងក្នុងស្រែនៅពេលព្រឹកថ្ងៃបន្ទាប់។ ប្រសិនបើមានអ្នកធ្វើការមិនគ្រប់តាមការកំណត់ អង្គការនឹងកាត់របបអាហារ និងឲ្យធ្វើការរហូតដល់ពេលយប់។

ផុតពីរដូវច្រូតកាត់ អង្គការបានបញ្ជូនក្រុមកងចល័តឲ្យទៅធ្វើការងាររែកដី, លើកទំនប់ និងជីកប្រឡាយ។ នៅការដ្ឋានការងារ ក្នុងមួយថ្ងៃអង្គការកំណត់ឲ្យ ផុន លើកដីឲ្យបាន៥ម៉ែត្រ ក្នុងនោះមានពេលព្រឹកចំនួន៣ម៉ែត្រ និងពេលថ្ងៃ២ម៉ែត្រ ខុសពីក្រុមយុវជន អង្គការកំណត់ឲ្យរែកដីឲ្យបាន៨ម៉ែត្រ។ នៅក្នុងកងចល័ត យុវជន និងយុវនារី មិនអាចខ្សឹបខ្សៀវគ្នាបានទេ ប្រសិនបើអង្គការចាប់បាននឹងធ្វើការដាក់ពិន័យឲ្យរែកដីកាន់តែច្រើន ប៉ុន្តែបើប្រជាជន ១៧ មេសា គឺយកទៅសម្លាប់ចោលតែម្តង។ លើសពីនេះទៅទៀត នៅពេលដែលមានអ្នកសុំច្បាប់ឈឺ ទាល់តែអ្នកនោះកោសខ្យល់ទៅឃើញក្រហមសិន បើមិនដូច្នេះទេគឺត្រូវទិតៀន។ ជាក់ស្ដែង ផុន ធ្លាប់ត្រូវបានប្រធានកងធ្វើការទិតៀន នៅពេលដែលគាត់សុំច្បាប់សម្រាក ព្រោះស្មា និងក របស់គាត់ហើមខ្លាំងដោយសារតែរែកដីធ្ងន់ៗ។ នៅពេលប្រជុំ ប្រធានកងឡើងមានយោបល់រឿង ចបឈឺ បង្គីដេក ចង់សំដៅលើ ផុន ដែលធ្វើពុតជាឈឺ មិនទៅធ្វើការងារ ព្រោះខ្ជិល ឬឈឺសតិអារម្មណ៍។ ផុន មានការខឹងប្រធានកងខ្លាំង ប៉ុន្តែមិនអាចធ្វើអ្វីបាន គឺបានត្រឹមតែធ្វើការងារទាំងឈឺ។

នៅពេលដែលបញ្ចប់ការងារនៅកន្លែងមួយ ក្រុមកងចល័ត ត្រូវរៀបចំ ចប បង្គី និងស្ពាយសាក់កាដូរមួយដែលមានផ្ទុកចានមួយ, ស្លាបព្រាមួយ, សម្លៀកបំពាក់ពីរ ឬបីសម្រាប់ និងខ្សែស្បែកជើង រួចធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើងទៅកន្លែងមួយទៀត។ បន្ទាប់ពីចំណាយពេលច្រើនម៉ោងក្នុងការធ្វើដំណើរ យុវជន និងយុវនារី មិនអាចសម្រាកបានភ្លាមៗនោះទេ ព្រោះត្រូវរៀបចំសង់រោងដោយខ្លួនឯងឲ្យរួចរាល់ និងត្រៀមខ្លួនទៅធ្វើការងារបន្តនៅថ្ងៃបន្ទាប់។ បន្ទាប់ពីសង់រោងរួច ផុន ត្រូវសម្រាកនៅលើដីផ្ទាល់ ប៉ុន្តែប្រសិនបើមានភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំង ទឹកលិចច្រើន ធ្វើឲ្យមានសត្វពស់ និងសត្វល្អិតច្រើនឡើងមកក្បែរ នោះក្រុមរបស់គាត់មិនអាចសម្រាកបានទេ។ ចំពោះប្រធានកង មិនសូវមានបញ្ហានោះទេ ព្រោះគាត់មានអង្រឹងសម្រាប់ចងដេក​។

ផុន បន្តថា នៅក្នុងកងចល័ត ប្រសិនបើមានប្រធានកងចិត្តល្អ យុវជនកងចល័ត អាចសម្រាកនៅពេលឈឺ និងទទួលបានសម្លៀកបំពាក់ល្អប្រសើរ។ សម្លៀកបំពាក់ដែល ផុន ទទួលបានពីអង្គការ មានខោអាវ២សម្រាប់ ពណ៌ខ្មៅ, កន្សែង, ស្បែកជើងកង់ឡាន១គូ និងខ្សែចងស្បែកជើង៤គូ សម្រាប់ដាក់តាមខ្លួនដើម្បីប្ដូរភ្លាមៗនៅពេលដាច់។ ចំពោះស្បែកជើង ប្រធានកងពាក់ស្បែកជើងពុម្ព ហើយប្រជាជនថ្មី និងប្រជាជនមួយចំនួនទៀតមិនទទួលបាននោះទេ។ ចំណែករបបអាហារវិញ អង្គការរៀបចំបបររាវៗ ឲ្យយុវជនកងចល័តហូបជាមួយសម្លព្រលឹត ឬត្រកួន ទឹកខ្មៅៗ​ និងគ្មានអនាម័យ ហើយនៅពេលខ្វះស្បៀងខ្លាំងអង្គការយកអង្ករដំណើបទៅដាំបបរ។ ប៉ុន្តែជារៀងរាល់ថ្ងៃទី៣០ នៃខែនីមួយៗ អង្គការបានសម្លាប់សត្វគោ ឬជ្រូកធ្វើម្ហូបឲ្យហូបម្ដង ហើយយុវជននៅក្នុងក្រុមកងចល័តអាចឈប់សម្រាកបានមួយថ្ងៃ។ ចំពោះការរស់នៅ ផុន មិនមានសាប៊ូដុសខ្លួន ឬសាប៊ូកក់សក់នោះទេ គឺគាត់យកស្លឹកគទៅកក់សក់ ហើយការដុសធ្មេញ គឺយកដីខ្សាចទៅដុសជំនួស។ ផុន និយាយថា ដីខ្សាចដុះធ្មេញស ល្អណាស់។

នៅកន្លែងធ្វើការងារ​ ផុន ធ្លាប់លួចរត់ត្រលប់ទៅផ្ទះម៉ោង១២យប់ម្ដង ដោយសារតែនឹកម្ដាយខ្លាំងពេក។ នៅពេលទៅផ្ទះ ផុន បានយកត្រីប្រលាក់ ដែលគាត់លួចចាប់បាន យកមកឲ្យម្ដាយ ហើយម៉ោងប្រមាណ៤ភ្លឺ ទើបគាត់លួចត្រលប់ទៅវិញឲ្យទាន់ពេលចូលធ្វើការងារ។ មូលហេតុដែល ផុន ហ៊ានលួចត្រលប់មកផ្ទះដោយសារតែគាត់មានបងប្អូនធ្វើមេកង ប៉ុន្តែម្ដាយរបស់គាត់នៅក្នុងសហករណ៍ ស្ទើរតែត្រូវអង្គការចាប់យកទៅសម្លាប់ ពីបទក្បត់សមូហភាព លួចហូបត្រីដែលកូនយកឲ្យ។

ផុត បានបន្តទៀតថា ការរស់នៅអំឡុងពេលនោះគឺគ្មានសិទ្ធិសេរីភាពទាល់តែសោះ សូម្បីតែការជ្រើសរើសគូស្រករ។ យុវជន និងយុវនារី ទាំងអស់ ត្រូវតែធ្វើតាមការរៀបចំរបស់អង្គការ និងគ្មានសិទ្ធិបដិសេធនោះទេ បើទោះបីជាយុវជន និងយុវនារីនោះពិការ ឬអាក្រក់ប៉ុណ្ណាក៏ដោយ។ នៅពេលប្ដេជ្ញា អង្គការបានឲ្យបុរស និងស្ដ្រី ដែលត្រូវរៀបការជាមួយគ្នាអង្គុយនៅលើកៅអីពីរជួរទល់មុខគ្នា ហើយមានតុផ្កានៅចន្លោះកណ្ដាល សម្រាប់មេភូមិ មេឃុំ ជាអ្នកប្រកាសហៅឈ្មោះអ្នកដែលត្រូវរៀបការឡើងទៅប្ដេជ្ញា ឲ្យយកគ្នាជាប្ដីប្រពន្ធអស់មួយជីវិត។ បន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការរៀបការ ប្ដីប្រពន្ធអាចទៅស្នាក់នៅផ្ទះជាមួយគ្នា ប៉ុន្តែប្រសិនបើមានគូណារស់នៅមិនចុះសម្រុងគ្នា អង្គការនឹងហៅយកទៅកសាងឲ្យធ្វើការងារកាន់តែធ្ងន់ ហើយបើធ្វើមិនបានគឺត្រូវសម្លាប់។

បន្ទាប់មក អង្គការបានបញ្ជូន ផុន ឲ្យទៅរស់នៅស្រុកក្រោមម្ដុំ ក្បាលពោធិ៍ ជាន់អាកាស ដើម្បីធ្វើការងារកាត់ខ្នែល។ នៅកន្លែងកាត់ខ្នែល ផុន មិនហ៊ានចុះទឹកធ្វើការទាល់តែសោះ ព្រោះគាត់បានឃើញសត្វឈ្លើងជាច្រើនក្បាលដូចសរសៃហែលក្នុងទឹក។ ដោយសារតែខ្លាចសត្វឈ្លើងខ្លាំងពេក ផុន ដាច់ចិត្តសុំប្រធានកងប្ដូរការងារ។ ផុន រៀបរាប់ថា “បើបងចង់បាញ់ខ្ញុំក៏បាញ់ចុះ ព្រោះខ្លាចខ្លាំង”។ បន្ទាប់ពីសុំរួច អង្គការបានបញ្ជូន ផុន ទៅធ្វើបន្លែ ក្នុងរោងបាយ ប៉ុន្តែធ្វើបានតែ២ថ្ងៃគាត់សុំប្រធានកងទៅធ្វើការងារនៅក្នុងកងចល័តវិញ ដោយសារតែគាត់ឃើញសត្វឈ្លើងនៅក្នុងត្រកួន។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៧ ផុន បានចេញពីកងចល័ត ទៅធ្វើជាប្រធានអង្គភាពកងតម្បាញ់ ស្រុកអង្គរការ ជំនួសឲ្យប្រធានចាស់ ដែលអង្គការចោទថាក្បត់ និងចាប់យកទៅ។ នៅក្នុងអង្គភាពតម្បាញ ផុន គ្រប់គ្រងមនុស្សចំនួន៣០នាក់ រួមជាមួយកីចំនួន៣០។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ផុន ត្រូវដើរត្រួតពិនិត្យ មនុស្សយកអំបោះដែលមានស្រាប់យកទៅដាក់ត្បាញក្នុងកីម៉ូទ័រ ដើម្បីត្បាញក្រណាត់ឲ្យបានចន្លោះពី៦០ ទៅ៨០ម៉ែត្រ ឬ៣ម៉ែត្រគីបក្នុងមួយថ្ងៃ។ ក្នុងរយៈពេលមួយសប្ដាហ៍ម្ដង ផុន ធ្វើការប្រជុំបូកសរុបរបាយការណ៍ ឲ្យថ្នាក់លើ ហើយក្រណាត់ដែលត្បាញបាន ត្រូវបញ្ចេញទៅកន្លែងមួយទៀតសម្រាប់ដេរ។ ផុន បានឲ្យដឹងថា នៅកន្លែងតម្បាញគាត់ធ្វើការងារស្រួលៗ ហើយការហូបអាហារមានបាយចំហុយ ជាមួយសម្ល និងឆាឆ្ងាញ់ៗរាល់ថ្ងៃ។

ផុន ធ្វើការងារនៅក្នុងកងតម្បាញរហូតដល់មានកងទ័ពរំដោះ សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តចូលមក និងបានជម្លៀសខ្លួនទៅខេត្តភាគខាងលិច។ ពេលធ្វើដំណើរ ផុន ត្រូវដើរដោយថ្មើរជើងរាល់ថ្ងៃ រហូតដល់ជើងរបស់គាត់ឡើងពងបែក និងហើមខ្លាំង។ ដោយទ្រាំជាមួយការឈឺចាប់មិនបាន ផុន ដាច់ចិត្តហែកសម្លៀកបំពាក់របស់គាត់មួយផ្នែកមករុំជើងរបស់គាត់ ដើម្បីធ្វើដំណើរឲ្យទាន់ប្រជាជនផ្សេងទៀត បើមិនដូច្នេះទេ និងមានគ្រោះថ្នាក់ដោយសារសត្វសាហាវ។ នៅតាមផ្លូវធ្វើដំណើរ ផុន ឃើញមនុស្សដេកដួលស្លាប់ ដោយសារត្រូវគ្រាប់បែក, គ្រាប់កាំភ្លើង និងមនុស្សដេកដួលដោយសារកង្វះអាហារហូបចុក។ ផុន បានឲ្យដឹងទៀតថា មនុស្សដែលដេកដួលបាក់កម្លាំង បានស្រែកឲ្យប្រជាជននៅតាមផ្លូវជួយយកគាត់ទៅជាមួយ ឬផ្ដល់ស្បៀងអាហារឲ្យខ្លះ។ ប៉ុន្តែបើទោះបីជាស្រែកគួរឲ្យអាណិតយ៉ាងណា ក៏មិនមានមនុស្សជួយដែរ ព្រោះម្នាក់ៗខំប្រឹងរត់គេចទាំងអស់កម្លាំង និងមានអាហារបន្តិចបន្តួចជាប់ខ្លួន ស្ទើរតែយោងអាត្មាមិនបានដូចគ្នា។ មួយវិញទៀត នៅពេលដែលប្រជាជនធ្វើដំណើរជួប សត្វឆ្កែ, គោ, ក្របី ឬក៏សេះ គឺនាំគ្នាដេញបាញ់ស្លាប់ និងដណ្ដើមសាច់គ្នាហូប។ នៅពេលដែលធ្វើដំណើរកាត់ឃ្លាំងស្រូវ មនុស្សនាំគ្នាចូលទៅលួច ឬប្លន់តែម្ដង ដោយមិនខ្លាចម្ចាស់ស្រូវបាញ់សម្លាប់។

ផុន ធ្វើដំណើរទៅដល់ទឹកពុះ ព្រំដែនថៃ និងបានជួបជាមួយក្រុមស្វ័យត្រាន ប្រាប់ឲ្យគាត់ត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ព្រោះកងទ័ពវៀតណាមមិនបានធ្វើបាបប្រជាជននោះទេ ហើយយុវជនស្ម័យត្រាន ធ្លាប់បាននាំមនុស្សប្រមាណ៤០០នាក់ត្រលប់ទៅវិញរួចហើយ។ ពេលឮដូច្នេះ ផុន និងប្រជាជនប្រមាណ៨០នាក់ផ្សេងទៀតបានត្រលប់មកវិញ ប៉ុន្តែ វៀតណាម ចាប់មនុស្សចំនួន៩នាក់ដែលមានថ្នាំពេទ្យ ឬក៏សង្ស័យថាអ្នកធ្វើការងារធំ នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម យកទៅសួរចម្លើយ និងធ្វើទារុណកម្ម។ ចំពោះ ផុន មានកាំភ្លើងមួយដើមដែលគាត់យកទៅរែកអង្ករ និងទុកបុកព្រៃសម្រាប់ធ្វើដំណើរ ត្រូវបានវៀតណាមដកយកទៅទុក រួចបញ្ជូនគាត់មកបន្តទៀត។

ផុន ធ្វើដំណើរមកដល់ត្រពាំងអណ្ដើក មានកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម របស់លោក អង់ឡឺង ធ្វើការចាប់គាត់មកសួរចម្លើយ ដោយសារតែឃើញគាត់មានស្បែកជើងពាក់។ ពេលចាប់មកសួរចម្លើយ ផុន ឆ្លើយប្រាប់លោកអង់ឡឺង ថាខ្លួនធ្វើការងាររែកដី និងធ្វើស្រែក្នុងកងចល័ត មិនបានធ្វើការងារធំដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ។ មុនដំបូង កងទ័ពវៀតណាមមិនជឿនោះទេ ហើយចង់ចាប់ ផុន យកទៅវាយសួរចម្លើយ និងសម្លាប់ដូចឈ្មោះ រស់ ដែលជាអ្នកសម្លាប់មនុស្សនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីគាត់បង្ហាញស្នាមនៅលើក ដែលកើតចេញពីការរែកដីធ្ងន់ៗទើប ផុន បានរួចខ្លួន​ និងធ្វើដំណើរមកដល់ផ្ទះ។ ផុន បានបន្ថែមថា បើកុំតែបានវៀតណាម ដកយកកាំភ្លើងនេះទុក នោះគាត់ត្រូវបានទាហានវៀតណាមនៅត្រពាំងអណ្ដើកចាប់ខ្លួនយកទៅធ្វើទារុណកម្មបាត់ហើយ។

នៅឆ្នាំ១៩៨០ ឪពុកម្ដាយរបស់ផុន បានរៀបចំ​មង្គលការតាមប្រពៃណីឲ្យ ផុន ប៉ុន្តែដោយសារប្រជាជនមានការខ្វះខាតច្រើន ទើបកម្មវិធីរៀបចំមានភ្លេងស្ករដីបន្តិចបន្តួច ហើយម្ហូបអាហារគឺមានសម្លម្ជូរគល់ចេកឬល្ហុក និងមិនមានការចងដៃដូចឥឡូវទេ។ ពេលការរួច ផុន និងប្ដី ដែលជាកម្លាំងទី១ បានចូលរួមធ្វើស្រែរួម ហើយទិន្នផលស្រូវដែលទទួលបានម្នាក់ ២២កញ្ចើ។ ចំនួនស្រូវប៉ុណ្ណេះ មិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ផុន ដាំបាយហូបនោះទេ ហេតុនេះហើយបានជាគាត់ត្រូវដាំបាយជ្រាយក្នុងមួយពេលអង្ករមួយក្ដាប់ ហើយប្រសិនបើមិនឆ្អែតគឺត្រូវហូបទឹកបន្ថែម។ នៅពេលអ្នកស្ម័គ្រចិត្តសម្ភាស ផុន នៅតែមានការខឹង និងភ័យខ្លាចរបបខ្មែរក្រហមត្រលប់មកវិញ។ ផុន នៅតែនឹកឃើញប្រធានកង ដែលធ្លាប់ទិតៀនឲ្យគាត់ថាឈឺសតិអារម្មណ៍ ទាំងដែលការពិតគាត់ឈឺខ្លាំងពិតមែន។

[1] កិច្ចសម្ភាសជាមួយឈ្មោះ មិន ផុន នៅថ្ងៃទី១០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៥ ដោយ កាន់ សុខភាព ក្នុងគម្រោង ការលើកកម្ពស់សិទ្ធិ និងធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាពសុខភាពអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម, ដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។

អត្ថបទដោយ ភា រស្មី