(បាត់ដំបង)៖ “របបខ្មែរក្រហម បានធ្វើបាបប្រជាជនកម្ពុជា មិនផ្ដល់អាហារហូបគ្រប់គ្រាន់ ប្រើឲ្យប្រជាជនធ្វើការងារលើសពីកម្លាំង និងគ្មានពេលសម្រាកគ្រប់គ្រាន់ ហើយមានប្រជាជនស្លូតត្រង់ជាច្រើននាក់បានស្លាប់”។ ទាំងអស់នេះគឺជាការរៀបរាប់របស់អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមឈ្មោះ សយ សារ៉ាត់ អាយុ៨៤ឆ្នាំ ជាអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមរស់នៅភូមិទួលល្វៀង ឃុំអូរដំបង២ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង។ សារ៉ាត់ មានឪពុកឈ្មោះ សយ, ម្ដាយឈ្មោះ សន និងមានបងប្អូនចំនួន៦នាក់។ គាត់ជាកូនទី៣នៅក្នុងគ្រួសារ។ កាលពីកុមារភាពគាត់ធ្លាប់បានសិក្សានៅសាលាវត្តចែង បានត្រឹមថ្នាក់ទី៣ ហើយក៏បញ្ឈប់ការសិក្សាបន្ទាប់ពីម្ដាយឪពុករបស់គាត់ទទួលមរណភាព។ បន្ទាប់ពីម្ដាយឪពុករបស់គាត់ស្លាប់ គាត់បានចាកចេញពីវត្តចែង ប្រកបរបរធ្វើស្រែដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពរស់នៅ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ សារ៉ាត់ មានអាយុប្រមាណជាង២០ឆ្នាំ ហើយពេលនោះដែរ គាត់បានរៀបការជាមួយនឹងប្រពន្ធរបស់គាត់រួចហើយ។ គាត់បានរៀបរាប់ថា នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម គឺមានការត្បិតត្បៀតណាស់ ទាំងរបបអាហារ និងរបស់ប្រើប្រាស់ដូចជាសម្លៀកបំពាក់។ សូម្បីតែពេលប្រជាជនមានជំងឺ ក៏ត្រូវព្យាបាលដោយថ្នាំបុរាណ ដែលផលិតនៅក្នុងស្រុក ដោយគ្មានថ្នាំពេទ្យទំនើបសម្រាប់ព្យាបាលនោះទេ។  ការព្យាបាលនោះទៀតសោត គឺមើលទៅតាមស្ថានភាពជំងឺ ប្រសិនជាប្រជាជនឈឺល្មមៗ អង្គការតម្រូវឲ្យប្រជាជនទៅធ្វើការងារធម្មតា។ អ្នកជំងឺដែលអាចឈប់សម្រាកបាន គឺជាអ្នកជំងឺធ្ងន់ៗ។ ក្នុងករណីអ្នកជំងឺដែលមានជំងឺធ្ងន់ខ្លាំងពេក គឺខ្មែរក្រហមនឹងទុកចោល ដោយមិនទទួលព្យាបាលនោះទេ។

មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ​ តាមអ្វីដែល សារ៉ាត់ ធ្លាប់បានដឹង អង្គការតែងតែផ្ដាំទៅគ្រូពេទ្យមិនសូវឲ្យទទួលព្យាបាលប្រជាជនថ្មី ឬប្រជាជន១៧មេសា ដែលជម្លៀសពីទីក្រុងភ្នំពេញ ។ គ្មាននរណាម្នាក់បានដឹងពីមូលហេតុនៅពីក្រោយនេះឡើយ។ ម្នាក់​គ្រាន់តែបានដឹងមកខ្លះៗថា ខ្មែរក្រហមគិតថាប្រជាជនដែលជម្លៀសពីទីក្រុងភ្នំពេញទាំងប៉ុន្មាន សុទ្ធតែជាអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិ ជិះជាន់អ្នកក្រីក្រ។ ដូច្នេះ អង្គការបានធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើប្រជាជនថ្មី ជាងប្រជាជនមូលដ្ឋាន។ អង្គការចាត់តាំងឲ្យ សារ៉ាត់ ភ្ជួរស្រែ, គាស់គល់ឈើ, លើកទំនប់, ជីកប្រឡាយ និងកាប់ឧស។

របបអាហារដែលខ្មែរក្រហមផ្ដល់ឲ្យប្រជាជនហូបនៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ មាន​បបររាវ ដែលមានទឹកបបរច្រើនជាងគ្រាប់អង្ករ ហើយក្នុង១ថ្ងៃអង្គការបានផ្ដល់បបរឲ្យប្រជាជនចំនួន២ពេល គឺពេលថ្ងៃត្រង់ និងពេលល្ងាច។ ចំពោះម្ហូប អង្គការតែងបញ្ជាឲ្យអ្នកធ្វើការនៅក្នុងរោងបាយ ស្លត្រកួន និងព្រលឹត ហើយព្រលឹតនោះគឺស្លទាំងសំបកដាក់ឲ្យប្រជាជនហូប។

នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម សារ៉ាត់ បានបាត់ប្អូនចំនួន២នាក់ ម្នាក់ជាគ្រូបង្រៀន និងម្នាក់ទៀតជាប្រជាជនធម្មតា។ ប្អូនដែលមានតួនាទីជាគ្រូបង្រៀន ទទួលបន្ទុកកុមារតូចៗនៅក្នុងកង។ ការសម្លាប់របស់ប្អូន​រូបនេះ មិនត្រូវបានដឹងពីមូលហេតុនោះទេ។ ចំណែកប្អូនម្នាក់ទៀត គឺស្លាប់ដោយសារតែមិនមានអាហារបរិភោគគ្រប់គ្រាន់ បណ្ដាលឲ្យកើតមានជំងឺរ៉ាំរ៉ៃឈឺរហូតដល់បាត់បង់ជីវិត។

ប្រជាជនដែលរៀបការនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ភាគច្រើនរៀបការតាមរយៈការរៀបចំរបស់អង្គការ ព្រោះនៅអំឡុងពេលនោះ អង្គការដើរតួនាទីជាម្ដាយឪពុករៀបចំកម្មពិធីមង្គលការឲ្យយុវជន-យុវនារី។ ការរៀបចំកម្មវិធីរៀបការនៅពេលនោះ ធ្វើឡើង​មិនមែនត្រឹម១គូ ឬ២គូនោះទេ គឺយ៉ាងតិចណាស់៥គូឡើងទៅ។ យុវជន-យុវនារី គ្មានសិទ្ធិប្រកែកតវ៉ាឡើយ។ អ្នកដែលប្រកែកអាចនឹងត្រូវចាប់យកទៅសម្លាប់ចោល។ នៅក្នុងការរៀបការ អង្គការតម្រូវឲ្យប្រជាជនទាំងអស់ប្ដេជ្ញាចិត្តក្នុងការរស់នៅជាមួយគ្នា ដោយមិនមានការបែកគ្នា បន្ទាប់ពីចប់កម្មវិធី អង្គការនឹងចាត់តាំងកងឈ្លបតាមឃ្លាំមើលប្ដី-ប្រពន្ធទាំងអស់នោះ។ ប្រសិនជាមានគ្រួសារណាមិនចុះសម្រុងជាមួយគ្នា នឹងត្រូវចាប់ខ្លួនយកទៅកសាង ឬសម្លាប់។

សារ៉ាត់ បាននិយាយបន្ថែមថា គាត់ ព្រមទាំងប្រជាជនដទៃទៀតតែងតែមានការសង្ស័យទៅលើអង្គការនៅពេលនាំខ្លួនប្រជាជនណាម្នាក់ទៅ ដោយសារ​មិនដែលឃើញប្រជាជនណាត្រលប់ទៅសហករណ៍វិញឡើយ។ ដូច្នេះ គាត់បានគិតថា អង្គការបានសម្លាប់ប្រជាជនទាំងនោះ។ ប្រជាជនមួយចំនួន ត្រូវកងឈ្លបវាយទម្លាក់រណ្ដៅនៅក្នុងព្រៃ ដោយប្រើត្បូងចប ឬគល់ឫស្សីសម្រាប់វាយសម្លាប់។ សាកសពនៅក្នុងរបបនោះ មិនត្រូវ​បាន​តម្កល់ទុកដាក់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះទេ គឺសាកសពមួយចំនួនត្រូវទម្លាក់ចូលទឹកទន្លេ មួយចំនួនទម្លាក់នៅក្នុងរណ្ដៅ។ នៅក្នុងរណ្ដៅមួយ អាចមានចាប់ពី១០នាក់ឡើងទៅ។

សារ៉ាត់ ធ្លាប់បានឮព័ត៌មានអំពីការបំផ្លាញវត្តអារាម និងរូបសំណាក់ព្រះពុទ្ធទម្លាក់នៅក្នុងទឹកស្រះ។ ខ្មែរក្រហម ហាមឃាត់ប្រជាជនពីការគោរពសាសនា។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ ខ្មែរក្រហមប្រើឲ្យប្រជាជនឲ្យធ្វើការងារឲ្យគ្រប់តាមផែនការរបស់អង្គការ និងបិទសិទ្ធិប្រជាជនសព្វគ្រប់បែបយ៉ាង។

បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំ សារ៉ាត់ បានរៀបការជាមួយនឹងប្រពន្ធទី២របស់គាត់ ហើយបានរស់នៅ និងប្រកបរបរធ្វើស្រែចម្ការសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ៕

សម្ភាសន៍ដោយ៖ ឡី សុផល ថ្ងៃទី១៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤

អត្ថបទដោយ៖ នេន ស្រីមុំ ថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥