ឌីន ឆៃវ៉ន ហៅ រ៉េន ៖ យុទ្ធនារីបដិវត្តន៍
ក្រោយពីខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលដឹកនាំដោយលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ក្នុងថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយ ខ្មែរក្រហមបានសុំយាងសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ដែលគង់នៅក្រៅប្រទេសឱ្យមកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ[1]។ ខណៈនោះ អង្គការខ្មែរក្រហម ទើបចាប់ផ្ដើមគ្រប់គ្រងបានប្រទេសថ្មី ហេតុនេះមិនទាន់បានរៀបចំកងទ័ពឱ្យបានត្រឹមត្រូវនោះឡើយ។ ឌីន ឆៃវ៉ន ហៅ រ៉េន ក្នុងនាមជាយុទ្ធនារីកងទ័ពខ្មែរក្រហម គឺអង្គភាពបានបញ្ជូន រ៉េន ឱ្យទៅចាំទទួលសម្ដេចឪនៅឯព្រលានយន្តហោះពោធិ៍ចិនតុង។ កងទ័ពជាច្រើនបានមកឈររង់ចាំទទួលសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ។ រ៉េន ត្រូវស្លៀកពាក់ជាឯកសណ្ឋានកងទ័ព ចំណែកសម្ដេចឪក៏គាត់គ្រងសម្លៀកបំពាក់ជាកងទ័ពដូចគ្នា។ នៅពេលនោះ រ៉េន ត្រូវឈរនៅជួរផ្នែកខាងមុខ ពេលសម្ដេចឪយាងចុះពីលើយន្តហោះ។ ប៉ុន្ដែក្នុងនាមជាកងទ័ព រ៉េន មិនបានចាប់ដៃសម្ដេចឪឡើយ។
ខ្ញុំឈ្មោះ ឌីន ឆៃវ៉ន ហៅ រ៉េន[2] (សព្វថ្ងៃដូរមកឈ្មោះ ហ៊ុន ឆៃវ៉ន) ភេទស្រី អាយុ៤៥ឆ្នាំ(នៅឆ្នាំ២០០៤) ទីកន្លែងកំណើតនឹងបច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិពាមក្នុង ឃុំពាមកោះស្នា ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ ចាម។ ខ្ញុំមានឪពុកឈ្មោះ ហ៊ុន ឌីន និង ម្តាយឈ្មោះ វន មានមុខរបរធ្វើចម្ការ។ គ្រួសារខ្ញុំស្ថិតក្នុងវណ្ណៈថ្នាក់កណ្ដាល។ ខ្ញុំមានបងប្អូនចំនួន៥នាក់ ក្នុងនោះមានស្រីចំនួន៣នាក់ និង ប្រុសចំនួន២នាក់។ ខ្ញុំជាកូនច្បងក្នុងគ្រួសារ។ ខ្ញុំបានរៀបការនៅក្រោយរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំជាមួយប្ដីឈ្មោះ ភួ បាក់ផេង។ ក្រោយពីរៀបការរួច ខ្ញុំមានកូនចំនួន៧នាក់ ក្នុងនោះមានកូនស្រីចំនួន៥នាក់ និង កូនប្រុសចំនួន២នាក់។
កាលពីសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ខ្ញុំរៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី១០ចាស់ ដែលស្នើនឹងថ្នាក់ទី៣ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ មូលហេតុនៃការឈប់រៀនរបស់ខ្ញុំ គឺមកពីលោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ចេញពីដំណែងនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០។ ការធ្វើរដ្ឋប្រហារពីសំណាក់លោក លន់ នល់ បានបង្កឱ្យប្រជាពលរដ្ឋក្នុងភូមិឃុំកើតក្ដីខឹងសម្បា រួចនាំគ្នាងើបឡើងធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងជាមួយរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ និងបណ្ដាលឱ្យអ្នកភូមិមានរបួសជាដើម។ រីឯគ្រូៗដែលធ្លាប់បង្រៀនខ្ញុំ និង កូនសិស្សឯទៀត បាននាំគ្នារត់ចេញពីភូមិហើយសាលារៀនក៏ត្រូវបិទទ្វារ។ បន្ទាប់ពីនោះ កងទ័ពបដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហមបានចូលមកគ្រប់គ្រងភូមិបានទាំងស្រុង ព្រមទាំងមានការទទួលស្គាល់ និង គោរពពីប្រជាជនក្នុងភូមិថែមទៀតផង។
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំមានអាយុប្រហែលជា១៤ឆ្នាំ ប្រធាននារីបដិវត្តន៍ភូមិពាមឈ្មោះ សុខឃីម បានហៅអ្នកភូមិទាំងអស់ទៅប្រជុំ ដើម្បីជ្រើសរើស ឬ ចុចឈ្មោះយុវជនយុវនារីឱ្យចូលបម្រើកងទ័ពបដិវត្តន៍ ដោយគ្មានការសាកសួរជាមុន។ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំ បានបង្ហាញភាពមិនពេញចិត្ត ព្រោះខ្ញុំជាកូនស្រី។ ប៉ុន្ដែគាត់ទាំងពីរបានត្រឹមនៅស្ងៀម។ នៅថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៤ ខ្ញុំបានចូលបម្រើការឱ្យបដិវត្តន៍តាមរយៈឈ្មោះនារី ស្រាន[3]ជាផ្លូវការ។ ក្រោយមកទៀត អង្គការបញ្ជូនឱ្យខ្ញុំ និង មិត្តភក្តិឯទៀតទៅសម រភូមិភ្នំបាសិត និង តំបន់កប់ស្រូវ ក្រោមការគ្រប់គ្រងពីឈ្មោះ អឿន ជាប្រធានកងពលទី១ នៃវរសេនាធំ។ ការងារដែលខ្ញុំបានទទួលពី អឿន និងត្រូវចុះអនុវត្តគឺដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ទៅសមរភូមិមុខ និងពេលត្រឡប់មកវិញត្រូវសែងអ្នករបួស ដែលបានវាយប្រយុទ្ធគ្នានៅសមរភូមិមុខយកមកព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យកងទ័ព។ ក្រៅពីការងារកាន់គ្រែស្នែង គឺអង្គភាពឱ្យខ្ញុំហាត់រៀនផ្នែកក្បួនកងទ័ពជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ ដៃរបស់ខ្ញុំត្រូវកាន់គ្រែស្នែងសម្រាប់ដឹកជញ្ជូនគ្រាប់ និង សែងអ្នករបួសរហូតដល់ខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះលើរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ។
បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះ ខ្ញុំ និងកងពលត្រូវផ្លាស់មកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញភ្លាមៗ។ ខ្ញុំបានឃើញប្រជាជនទីក្រុងភ្នំពេញជាច្រើន កំពុងធ្វើដំណើរចេញពីទីក្រុង ដោយខ្លះមានដឹកសម្ភារតាមឡាន និង ខ្លះទៀតទួលរែកសម្ភារដោយថ្មើរជើងដើររចេញពីផ្ទះរៀងៗខ្លួន ព្រមទាំងមានសំឡេងស្រែករបស់កងទ័ពខ្មែរក្រហម ស្រែកថាឱ្យ «សុំឱ្យចេញទៅក្រោយសមរភូមិ គឺគ្រាន់តែចេញពីក្រុងសិនទៅ»។
ចំណែកកងពលខ្ញុំត្រូវធ្វើដំណើរមករស់នៅក្នុងតំបន់ទួលគោក។ រស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដំបូងអង្គការបានផ្ដល់ការងារឱ្យខ្ញុំជ្រើសរើសមានពីរផ្នែក គឺនារីពេទ្យ និងនារីកាត់ដេរខោអាវ និង មុង សម្រាប់កងទ័ព។ ខ្ញុំរើសផ្នែកកាត់ដេរ ប៉ុន្ដែស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កងពលទី១ដដែល។ ក្រៅពីការងារកាត់ដេរ អង្គការតែងតែដកកងពលខ្ញុំចំនួន១០នាក់ យកទៅដាំបាយ ធ្វើម្ហូបឱ្យយុវជនយុវនារីដែលត្រូវមករៀនផ្នែកជីវ ទស្សន៍[4]។ កន្លងទៅប្រហែលជាមួយទៅពីរឆ្នាំ អឿន ដែលជាប្រធានកងពល ត្រូវអង្គការចោទប្រកាន់ថាក្បត់បដិវត្តន៍ និង ក្រោយមក អឿន ក៏បាត់ខ្លួនរហូត។ បន្តបន្ទាប់មកទៀត សមាជិកក្នុងកងពលត្រូវបាត់ខ្លួនដោយគ្មានមូលហេតុ។ សភាពការណ៍ក្នុងកងកាត់ដេរក៏ត្រូវប្រែប្រួល និងត្រូវយកអ្នកភូមិភាគនិរតីចូលមកគ្រប់គ្រងជំនួសវិញ។ ខ្ញុំជាកម្មាភិបាលថ្នាក់ក្រោម មានតួនាទីតូចតាច គឺមិនត្រូវអង្គការចាប់ខ្លួនឡើយ ប៉ុន្ដែត្រូវចូលរៀនវគ្គជីវទស្សន៍ជាច្រើនដង ស្ថិតនៅស្ដាតអូឡាំពិក។ លើសពីនោះ អង្គការថែមទាំងចុះទៅធ្វើប្រវត្តិរូបរបស់ខ្ញុំផ្ទាល់នៅស្រុកកំណើតថែមទៀត។ ខ្ញុំត្រូវនិយាយ និងសម្ដែងការស្មោះត្រង់ចំពោះអង្គការជានិច្ច។ ពេលទំនេរពីការរៀន គឺខ្ញុំទៅជួយដាំបាយ ធ្វើម្ហូប និង ជួយហាលស្រូវដែលកងទ័ពប្រមូលផលបានយកទៅទុកក្នុងឃ្លាំង។ ទីតាំងកងកាត់ដេរដែលខ្ញុំរស់នៅគឺ ប៉ុល ពត និង អ្នកមានតួនាទីធំៗ ផ្សេងៗទៀត ឧស្សាហ៍ដើរមកត្រួតពិនិត្យឬសួរសុខទុក្ខយុទ្ធនារីកាត់ដេរ ប៉ុន្ដែខ្ញុំខ្លាចអ្នកធំក៏ចេះតែរត់លាក់ខ្លួន។ កងទ័ពតូចធំ តែងតែមកកងពលកាត់ដេរ ដើម្បីមកកាត់ខោអាវ។
ក្រោយពីប្រធានកងពលខ្ញុំត្រូវអង្គការចាប់ខ្លួនទៅ ខ្ញុំត្រូវផ្លាស់ប្ដូរចូលក្នុងកងពល៥០២វិញ ដែលមានប្រធានកងពលឈ្មោះ តាឆាំ និង តាញីវ។ កងពល៥០២ មានទីតាំងស្ថិតនៅចំណុចទួលកី តាមផ្លូវជាតិលេខ៣។ នៅកងពល៥០២ ខ្ញុំឈប់ធ្វើការក្នុងកងកាត់ដេរទៀតហើយ គឺត្រូវអង្គការចាត់តាំងឱ្យទៅធ្វើការលើកទំនប់ និងជីកប្រឡាយ នៅក្បែរព្រលានយន្តហោះពោធិ៍ចិនតុង ដែលមានក្រុមយុទ្ធជនអ្នកបើកយន្តហោះប្រដេញជាអ្នករែកដី។ ក្រុមយុទ្ធជនបើកយន្តហោះប្រដេញ ពេលមកធ្វើការគឺមានឡាន ឬម៉ូតូជូនមក និង ដឹកយកទៅវិញ។ ពេលខ្ញុំធ្វើការនៅតាមទំនប់ ប្រឡាយ គឺឃើញជនជាតិចិនចុះមកបង្រៀន និងដឹកនាំឱ្យធ្វើការងារផ្សេងៗ។ អ្នកបកប្រែភាសាចិននៅកាលនោះ ឈ្មោះ បងហុង (ស្រី)។ បន្ទាប់មកទៀត អង្គការដកខ្ញុំឱ្យមកកាន់ផ្នែកភស្តុភារ ដែលមានយុទ្ធនារីប្រហែលជា៣០នាក់ ដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវលើការរក្សាទុក និង ចែកចាយ ផ្អក ប្រហុក ត្រី និង សាច់។ ផ្អក ប្រហុក និង ត្រី ទាំងនោះ គឺទទួលបានមកពីផ្នែកអង្គភាពនេសាទព្រែកក្តាម។ ខ្ញុំត្រូវធ្វើការចែកចាយទៅតាមកងតូចកងធំ នៅតាមទីក្រុងភ្នំពេញឱ្យហូបបានគ្រប់គ្រាន់ និងសល់ប៉ុន្មានរៀបចំដាក់ចូលឃ្លាំងវិញ។
នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ កងពលខ្ញុំត្រូវចុះទៅច្រូតស្រូវនៅតំបន់ស្ទឹងមានជ័យ ក្បែរប៉ុស្តិ៍វិទ្យុដែលខ្មែរក្រហមចាក់ផ្សាយរាល់ថ្ងៃនៅពេលល្ងាចសម្រាកពីការងារ។ ខ្ញុំទើបតែច្រូតស្រូវបានរយៈពេលពីរថ្ងៃ ក៏ស្រាប់តែវិទ្យុដាច់ប៉ុស្ដិ៍ មិនអាចស្ដាប់ព័ត៌មានអ្វីបានទាំងអស់។ ខ្ញុំឆ្ងល់ថាហេតុអ្វីបានជាវិទ្យុមិនឮសំឡេងផ្សាយ ព្រមទាំងក្នុងចិត្តអន្ទះសារង់ចាំស្ដាប់ព័ត៌មាន។ ព្រឹកឡើងខ្ញុំងើបទៅច្រូតស្រូវដូចធម្មតា ស្រាប់តែប្រធានកងពលដេញឱ្យត្រឡប់មកទីតាំងរៀងៗខ្លួនវិញ ព្រោះសភាពការណ៍មិនស្រួល និងឱ្យរៀបចំអីវ៉ាន់ត្រៀមខ្លួន ហើយនៅម៉ោង១២យប់ត្រូវមកស្ថានីយរថភ្លើងទាំងអស់គ្នា ដើម្បីធ្វើដំណើរតាមរថភ្លើងឆ្ពោះទៅកាន់ខេត្តបាត់ដំបង។
នៅពេលកងពលរបស់ខ្ញុំមកដល់ខេត្តបាត់ដំបង អង្គការចាត់តាំងឱ្យក្រុមខ្ញុំយាម ប្រជាជនដែលជម្លៀសមកពីភូមិភាគបូព៌ា ជាពិសេសប្រជាជនរស់នៅខេត្តស្វាយរៀង និងជាអតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលសុទ្ធតែជនពិការ ឱ្យកាប់ដីរានធ្វើចម្ការដាំបន្លែ។ ក្រោយពីកាប់ដី ដាំបន្លែហើយ ខ្ញុំបានឃើញកងទ័ពខ្មែរក្រហមចងប្រជាជនភូមិភាគបូព៌ាទាំងខ្សែៗយកទៅសម្លាប់ចោល។ បន្តមកទៀតខ្មែរក្រហមចាប់សមាជិកក្នុងក្រុមរបស់ខ្ញុំ យកទៅសម្លាប់ចោល ពីបទមិនស្ដាប់ការណែនាំ ដោយលួចបេះផ្លែឈើអង្គការដាក់ក្នុង សាក់កាដូទាហាន។ ខ្ញុំរស់នៅខេត្តបាត់ដំបងរយៈពេលកន្លះខែ បានកងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពបានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយថ្ងៃនេះបានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើតរបបថ្មីឈ្មោះថា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា»[5]។ បន្ទាប់មកខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តមិនបន្តដំណើរជាមួយកងទ័ពខ្មែរក្រហមទៀតឡើយ រួចក៏លួចរត់ត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញ។
អត្ថបទដោយ មីន សាណាស់
[1] ចូរអានបន្ថែមឯកសារសៀវភៅប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (១៩៧៥-១៩៧៩) នៃមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ២០២០ បោះពុម្ពលើកទី២ ដោយលោក ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, ក្នុងជំពូកទី៥ ចំណុចទី២ កាយាងនិវត្តន៍មកកម្ពុជារបស់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ (ទំព័រទី២៨)។
[2] ស្រង់ចេញពីឯកសារ KCI1029 តម្កល់នៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ជាប្រភេទបទសម្ភាសន៍ពីលើករណីប្រវត្តិរូបផ្ទាល់ លេខ I02025 របស់ ឌីន ឆៃវ៉ន ហៅ រ៉េន ស្ថិតនៅភូមិពាមក្នុង ឃុំពាមកោះស្នា ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្តកំពង់ចាម។ សម្ភាសន៍នៅថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៤។
[3] ស្រង់ចេញពីឯកសារ I02025 តម្កល់នៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ពីលើករណីប្រវត្តិរូបផ្ទាល់របស់ ឌីន ឆៃវ៉ន ហៅ រ៉េន, ក្នុងទំព័រទី៣។
[4] ជីវទស្សន៍ គឺជាផ្នែកសិក្សាពីប្រវត្តិរូបជនបដិវត្តន៍ ដើម្បីឱ្យមានស្អាតស្អំក្នុងជួរបដិវត្តន៍។
[5] ចម្លងចេញពី៖ សៀវភៅប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦ ចំណងជើង «ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព» បោះពុម្ពឆ្នាំ២០២៥។ ប្រភពយោងសម្រាប់ការសរសេរអត្ថបទ៖ ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១។