នៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឆ្នេរខ្សាច់កំពត (តំបន់៣៥​) គឺជាប្រភពអំបិលដ៏ចម្បងតែមួយគត់របស់កម្ពុជា ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យភូមិភាគនិរតីមានសារប្រយោជន៍ជាងភូមិភាគឯទៀតៗ។[1] អង្គការបានហៅអ្នកធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលថា ការងាររដ្ឋ ស្រែអំបិលរដ្ឋ ព្រោះផលអំបិលដែលទទួលបាននឹងត្រូវយកទៅចិញ្ចឹមប្រជាជនទូទាំងប្រទេស។ ខាងក្រោមនេះគឺជារឿងរ៉ាវរបស់ឈ្មោះ ដួង សារឹម ជាអ្នកធ្វើស្រែអំបិលម្នាក់ ក្នុងចំណោមនារីធ្វើស្រែអំបិលជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀតនៅខេត្តកំពត៖

ឈ្មោះ ដួង សារឹម អាយុ៤៦ឆ្នាំ រស់នៅភូមិត្រពាំងព្រីង ឃុំពពេល ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ ឪពុករបស់ សារឹម ឈ្មោះ ដួង ប៉ុស ហើយម្ដាយឈ្មោះ គឹម បូ និងមានបងប្អូនចំនួន៦នាក់ ក្នុងនោះមានស្រីចំនួន៣នាក់។[2] ប្ដីរបស់ សារឹម ឈ្មោះ យស់ បឿន អាយុ៤៧ឆ្នាំ និងមានកូន៦នាក់។​

អំឡុងពេល ខ្មែរក្រហមទទួលបានជ័យជម្នះឆ្នាំ១៩៧៥ សារឹម ធ្វើការងារលើកទំនប់ និងជីកប្រឡាយតាមភូមិ នៅក្នុងឃុំពពេល។ សារឹម​ ធ្វើការងាររហូតដល់មានប្រជាជនជម្លៀសមកពីទីក្រុងភ្នំពេញ ចូលទៅរស់នៅភូមិត្រពាំងព្រីង។ នៅពេលដែលមានប្រជាជនថ្មីជម្លៀសចូលច្រើន ប្រធានសហករណ៍បានចាត់តាំងឲ្យ សារឹម យកបាយសំណុំទៅចែកដល់ប្រជាជន។ នៅពេលដែលចែកអស់សំណុំបាយ សារឹម បានត្រលប់ទៅសហករណ៍វិញ ប៉ុន្តែនៅតាមផ្លូវគាត់បានជួបជាមួយនារីឈ្មោះ វ៉ាន់។ វ៉ាន់ បានហៅសារឹម ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅក្រុងតាកែវ ជាមួយគាត់ភ្លាមៗ។[3]

នៅក្រុងតាកែវ អង្គការបានបំពាក់កាំភ្លើងឲ្យ សារឹម ដើម្បីការពារ, រៀបចំ និងបោសសំអាតក្រុង។ នៅពេលដែលអង្គការប្រគល់កាំភ្លើងឲ្យ ទើប សារឹម ដឹងខ្លួនថាមិនបានទៅផ្ទះវិញ និងមិនបានប្រាប់ទៅឪពុកម្ដាយ។ សារឹម ធ្វើការងារនៅ ក្រុងតាកែវ រហូតដល់ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧៥ ទើបអង្គការដកកាំភ្លើងវិញ និងបញ្ជូនក្រុមរបស់គាត់ទាំងអស់ឲ្យទៅធ្វើស្រែអំបិល នៅខេត្តកំពត។

សារឹម និងមិត្តនារីដទៃទៀត បានជិះរថភ្លើងចេញពី ខេត្តតាកែវ ទៅខេត្តកំពត តាមការរៀបចំរបស់អង្គការ។ នៅដល់ខេត្តកំពត សារឹម បានចូលទៅធ្វើការងារនៅក្នុងកងពលមួយ ដែលមានប្រធានកងពលធំឈ្មោះ ជឿន គ្រប់គ្រងនារីប្រមាណ៥០០នាក់ និងបុរសចំណាស់ ៣ ទៅ៤នាក់ ដែលធ្វើការងារខាងជាងជួសជុល។ នារីប្រមាណ៥០០នាក់ មានអាយុចាប់ពី១៥ ទៅ៣០ឆ្នាំ ហើយភាគច្រើនមកពីខាងខេត្តតាកែវ និងខេត្តកំពង់ឆ្នាំងបន្តិចបន្តួច។ នារីស្រែអំបិលគឺត្រូវតែជាអ្នកនៅលីវទាំងអស់ ប៉ុន្តែប្រសិនបើដល់ពេលរៀបការ អង្គការនឹងរៀបចំបញ្ជូនឲ្យទៅប្ដេជ្ញា ជាមួយយោធា កងពលលេខ២ ឬកងពលលេខ២០២ នៅកំពង់សោម និងនៅកន្លែងផ្សេងៗ។[4]

សារឹម បានឲ្យដឹងថា នៅស្រែអំបិលគាត់ត្រូវក្រោកទៅធ្វើការងារពីម៉ោង៦ ឬម៉ោង៦កន្លះព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង១១ ទើបសម្រាកហូបអាហារពេលថ្ងៃត្រង់។ នៅពេលថ្ងៃ អង្គការចាត់តាំងឲ្យមនុស្ស៣នាក់ក្នុងមួយក្រុម ធ្វើការងារសង្គមនិយម ដាំដំណាំបន្លែ, ស្លឹកគ្រៃ, ជី និងដំណាំផ្សេងៗសម្រាប់ទុកផ្គត់ផ្គង់ក្នុងកង។ ប៉ុន្តែនៅរដូវប្រមូលផល អង្គការកំណត់ឲ្យប្រមូលផលអំបិល១សប្ដាហ៍ម្ដង។ នៅក្នុងការប្រមូលផលម្ដងៗ អង្គការចាត់តាំងឲ្យកងនារីធ្វើការងារទាំងថ្ងៃទាំងយប់ រយៈពេល៣ ទៅ៤ថ្ងៃ ទើបអាចសម្រាកបាន។ មូលហេតុដែលអង្គការបង្ខំដូច្នេះ ព្រោះតែខ្លាចភ្លៀងធ្លាក់មកខូចអំបិលអស់។

កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបានរៀបរាប់ថា សម្រាប់អំបិលដែលធ្វើបានគឺយកទៅចែកជូនប្រជាជនទូទាំងប្រទេស។ អ្នកដែលធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលគឺជាអ្នកចិញ្ចឹមប្រជាជន ហេតុនេះបានជាអង្គការហៅការងារនឹងថាជាការងាររដ្ឋ និងស្រែអំបិលរដ្ឋ។ សារឹម បានបន្តថា នៅស្រែអំបិលប្រសិនបើប្រមូលផលគ្រប់តាមការកំណត់របស់អង្គការនឹងទទួលបានបាយស្រួយហូប ប៉ុន្តែបើផលអំបិលបានមកមិនគ្រប់តាមផែនការគឺត្រូវហូបពោតក្រហមស្ងោរ។ នៅពេលធ្វើការ ប្រសិនបើមានអ្នកឈឺអង្គការនឹងអនុញ្ញាតឲ្យឈប់សម្រាក ឬទៅធ្វើការងារដាំដំណាំ និងចិញ្ចឹមសត្វ រហូតដល់បានធូរស្រាលពីជំងឺ ទើបចូលទៅរែកអំបិលចាក់ក្នុងធុងវិញ។

នៅស្រែអំបិល សារឹម ធ្វើការងារចាប់ពីខែវិច្ឆិកា រហូតដល់ ខែមីនាឆ្នាំ១៩៧៦។ បន្ទាប់មកទៀត អង្គការប្ដូរ សារឹម និងមិត្តនារីមួយចំនួនទៅខាង ខេត្តកែប ដើម្បីធ្វើចម្ការ។ សារឹម ធ្វើចម្ការនៅកែប ចាប់ពីខែមេសា រហូតដល់ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧៦ ទើបអង្គការប្ដូរគាត់ឲ្យមកស្រែបណ្ដុះអំបិលថ្មីនៅកំពតវិញ។  សារឹម ធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលថ្មីរហូតដល់ ខែមីនា និងបន្តទៅប្រមូលផលអំបិលរហូតដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៧ ទើបអង្គការចាត់តាំងគាត់ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅខេត្តបាត់ដំបង។

នៅក្នុងកងនារីដែល សារឹម ធ្វើការងារ អង្គការជ្រើសរើសយកតែនារី៣នាក់ឈ្មោះ សារឹម, ហេង និងអាន ឲ្យទៅបាត់ដំបង។ ប្រធានកងបានប្រាប់ទៅ សារឹម ថាគាត់ដុះក្អែលកញ្ចឹងកអស់ ទើបបានទៅបាត់ដំបង។ សារឹម បានជិះរថភ្លើងពីកំពត ទៅឈប់នៅភ្នំពេញ១សប្ដាហ៍។ នៅភ្នំពេញ អង្គការបាននាំសារឹម និងនារីស្រែអំបិលចំនួន៥២នាក់ផ្សេងទៀតដែលយកចេញពីកំពង់ដើរត្រើយកោះ, កំពង់នុង, សេះស, និងក្បាលរាស្រ្ដ ជិះឡានទៅមើលរោងចក្រទឹកកក, រោងចក្រទឹកក្រូច, រោងចក្រកាត់ដែរ និងរោងចក្រតម្បាញ។ បន្ទាប់មក នារីទាំង៥៣នាក់ រួមទាំង សារឹម ត្រូវជិះរថភ្លើងទៅខេត្តបាត់ដំបង និងចេញទៅធ្វើការងារនៅកន្លែងផ្សេងៗគ្នា។

នៅពេលទៅដល់បាត់ដំបង សារឹម និងនារី៧នាក់ផ្សេងទៀតគឺត្រូវចូលទៅធ្វើការងារនៅក្នុងរោងចក្រស្ករស។ សារឹម បានរៀបរាប់ថា នៅក្នុងរោងចក្រស្ករស មានសមាជិកនារីប្រមាណ៣០០នាក់ ហើយបុរសនិងយុវជនប្រមាណ៥០០នាក់។ នៅពេលដែល សារឹម ទៅដល់ដំបូង ប្រធានរោងចក្រស្ករស ឈ្មោះ ណុច បន្ទាប់មកប្ដូរទៅឈ្មោះ យ៉ាន ហើយបន្ទាប់ទៀតឈ្មោះ ខុំ និងចុងក្រោយឈ្មោះ អើង នីរសាររបស់តាម៉ុកផ្ទាល់។[5]  នៅក្នុងរោងចក្រស្ករស អាហារដែល សារឹម ទទួលបានគឺ បបរលាយជាមួយបន្លែត្រពាំង ឬលាយស្លឹកឈើគ្រប់មុខ(ចម្រុះ)។

ចំពោះ សារឹម ដែលជាអ្នកមូលដ្ឋានទៅពីខាងភូមិភាគនិរតី គឺអង្គការឲ្យគាត់ចុះទៅធ្វើការងារនៅកងចល័តក្នុងចម្ការអំពៅ។ ក្រោយមក ក្នុងអំឡុងពេល យ៉ាន គ្រប់គ្រងរោងចក្រ គាត់បានហៅ សារឹម ឲ្យទៅប្រជុំ ប៉ុន្តែនៅពេលទៅដល់គឺរៀបការជាមួយឈ្មោះ យស់ បឿន ធ្វើការងារនៅក្នុងក្រុមត្រាក់ទ័រ។ បឿន និងសារឹម បានជួបមុខគ្នាជាលើកដំបូងនៅថ្ងៃប្ដេជ្ញារៀបការ។ ដើម្បីកុំឲ្យ សារឹម និង បឿន រត់គេច អង្គការបានកំណត់ឲ្យអ្នកទាំងពីរធ្វើដំណើរចេញពីផ្ទះបានតែចំងាយ១០០ម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ ក្នុងរយៈពេល៣ថ្ងៃ។ បន្ទាប់ពីផុតការកំណត់របស់អង្គការ សារឹម និង បឿន ត្រូវចេញទៅធ្វើការកន្លែងផ្សេងគ្នា ហើយយូរៗម្ដងទើបអាចជួបគ្នាបាន។ នៅពេលរៀបការរួច សារឹម បានសុំ យ៉ាន ទៅលេងផ្ទះ ដើម្បីប្រាប់ឪពុកម្ដាយពីការរៀបការ ប៉ុន្តែត្រូវបានបដិសេធ។  បន្ទាប់មកទៀត អង្គការបានប្ដូរ សារឹម ឲ្យទៅធ្វើការងារគ្រប់គ្រងតាចាស់ៗនៅក្នុងក្រុមសេដ្ឋកិច្ច ដាំបន្លែ របស់រោងចក្រ។ សារឹម ធ្វើការងារនៅក្នុងក្រុម សេដ្ឋកិច្ច រហូតដល់កងទ័ពវៀតណាមចូលមក ឆ្នាំ១៩៧៩។

នៅពេលដែលកងទ័ពវៀតណាមធ្វើដំណើរជិតដល់រោងចក្រស្ករស បឿន បានយកត្រាក់ទ័រទៅដឹកអង្ករ បន្លែ និងហៅ សារឹម ឲ្យទៅជាមួយ។ សារឹម និង បឿន បានធ្វើដំណើរទៅ សំឡូត ទ្រុងខ្លា និងបានជួបជាមួយចាស់ៗដែលធ្វើការងារជាមួយជាច្រើននាក់។ មកដល់សំឡូត ចាស់ៗបានបបួល សារឹម ឲ្យធ្វើដំណើរមកទិសខាងកើតវិញ កាត់តាមស្រុកក្រវ៉ាញ ពោធិ៍សាត់ ដែលជាស្រុកកំណើតរបស់បឿន រួចបន្តទៅឡើងភ្នំម៉ាខែ។ សារឹម រស់នៅលើភ្នំម៉ាខែ កន្លះខែ ទើបគាត់ចុះទៅរស់នៅស្រុកកំណើតរបស់ បឿន វិញ។ សារឹម បានប្រកបរបបធ្វើស្រែរយៈពេលប្រមាណ២ឆ្នាំ និងមានកូនមួយនាក់ ទើបគាត់ត្រលប់ទៅរស់នៅខេត្តតាកែវវិញ។ នៅពេលដែល សារឹម ទៅដល់ផ្ទះ ឪពុកម្ដាយរបស់គាត់បានធ្វើបុណ្យឲ្យ សារឹម រួចរាល់ហើយព្រោះគិតថាគាត់ស្លាប់។[6]

អត្ថបទដោយ ភា រស្មី

---

[1] ទេព ម៉េងឃាន និង ប៊ែន ឃៀនិន, របបប៉ុលពត៖ ពូជសាសន៍ អំណាច អំពើប្រល័យពូជសាសន៍, (ភ្នំពេញ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា) ទំព័រ២៦៤។

[2] ឯកសារលេខ I05322, ពិនិត្យប្រវត្តិរូបបដិវត្ត របស់ឈ្មោះ ដួង រឹម, ដោយបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ទំព័រទី១។  

[3] ដូចខាងលើ។ នៅក្នុងប្រវត្តិរូបបានសរសេរថា៖ រឹម ចូលបដិវត្តន៍នៅថ្ងៃទី ២៤ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។

[4] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និងអ្នកដទៃទៀត, ប្រវត្តិសាស្រ្ដកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩) បោះពុម្ភលើកទី២ (ភ្នំពេញ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ២០២០) ទំព័រ៤២។ នៅក្នុងសៀវភៅបានសរសេរថា៖ នារីមួយចំនួន ត្រូវបានបង្ខំឲ្យរៀបការជាមួយយុទ្ធជនពិការដៃ ឬដាច់ជើងម្ខាង ដែលរងរបួសក្នុងពេលសង្គ្រាម។ នារីដែលជំទាស់មិនទទួលយកបុរសពិការទាំងនោះអាចត្រូវបានចាប់ឃុំឃាំង ឬទទួលរងទណ្ឌកម្មជាទម្ងន់ ឬត្រូវបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើការងារនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលឆ្ងាយៗពីផ្ទះសម្បែង។ នារីខ្លះដែលជួបប្រទះហេតុការណ៍បង្ខំបែបនេះបានធ្វើអត្តឃាត។

[5] ទេព ម៉េងឃាន និង ប៊ែន ឃៀនិន, របបប៉ុលពត៖ ពូជសាសន៍ អំណាច អំពើប្រល័យពូជសាសន៍, (ភ្នំពេញ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា) ទំព័រ៣៥៥។ នៅក្នុងសៀវភៅបានសរសេរថា៖ មជ្ឈិមបានបញ្ជូនកម្មាភិបាល​ និងប្រជាជនមូលដ្ឋានដែលមានចិត្តស្មោះត្រង់ពីភូមិភាគនិរតីទៅរាតត្បាតនៅភូមិភាគពាយព្យ។ ពួកគេបានកម្ចាត់កម្មាភិបាលនៃសាខាបក្សកុម្មុយនីស្ដកម្ពុជានៅភូមិភាពពាយព្យ…. និងគ្រប់គ្រងប្រជាជនថ្មីដែលជម្លៀសចេញពីភូមិភាគនិរតី ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥។

[6] ឯកសារលេខ TKI0023, សម្ភាសជាមួយ ដួង រិន នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៣ ដោយ អ៊ីសា ឧស្មាន។