កាលពីសង្គមចាស់ ក្មេងស្រីភាគច្រើនមិនទទួលបានការអនុញ្ញាតឲ្យសិក្សារៀនសូត្រច្រើននោះទេ ប៉ុន្តែ ស៊ីនួន គឺជាក្មេងស្រីម្នាក់ដែលបានចូលរៀនរហូតដល់ថ្នាក់ទី១(រាប់ចាប់ពីថ្នាក់ទី១២ចុះក្រោម) ស្ទើរតែបានប្រលងចប់បាក់អង។ ប៉ុន្តែដោយសារតែខ្មែរក្រហមគ្រប់គ្រងប្រទេស ទើបធ្វើឲ្យ ស៊ីនួន មិនបានប្រើចំណេះដឹងដែលគាត់បានរៀនសូត្រ ទៅធ្វើការងារអភិវឌ្ឍន៍ខ្លួនឯង និងប្រទេសជាតិ។ ខ្មែរក្រហមនិយាយថា៖ “អង្គការគ្មានទេសញ្ញាប័ត្រ មានតែសញ្ញាឃើញ។ បើចង់បានបាក់អង បាក់ឌុប ត្រូវទៅយកនៅទំនប់ប្រឡាយ” ហើយថា “ការរៀនអក្សរ រៀនលេខ មិនសំខាន់ទេ ការសំខាន់គឺការងារ និងចលនាបដិវត្តន៍”។[1]

នៅឆ្នាំ១៩៦២ ស៊ីនួន បានចូលរៀនដំបូងនៅសាលាក្រាំងចំបក់ ថ្នាក់ទី១២។ នៅឆ្នាំ១៩៧០ បន្ទាប់ពីមានរដ្ឋប្រហាររួច ស៊ីនួន បានប្ដូរទៅរៀននៅសាលាទួលស្វាយព្រៃ និងឈប់រៀនៅឆ្នាំ១៩៧៥ ថ្នាក់ទី១។ មូលហេតុដែល ស៊ីនួន ឈប់រៀន គឺដោយសារតែខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសគ្រួសាររបស់គាត់ចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ឲ្យទៅធ្វើការងារធ្ងន់ៗហួសកម្លាំងនៅទីជនបទ។ ខាងក្រោមនេះគឺជារឿងរ៉ាវសង្ខេបរបស់ ស៊ីនួន តាំងពីក្មេងរហូតដល់ខ្មែរក្រហមដួលរលំ៖

ស៊ុំ ស៊ីនួន[2] អាយុ៦៥ឆ្នាំ(២០២១) រស់នៅភូមិបចាម ឃុំចំបក់ ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។ កាលពីសម័យសង្គមចាស់ ភូមិបចាម មានឈ្មោះថា ភូមិសូរែក ឃុំចំបក់ ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។ ស៊ីនួនមានឪពុក ឈ្មោះ សុខ ស៊ុំ ម្ដាយ សេប ហាត់ និងមានបងប្អូនចំនួន៧នាក់។ ឪពុក-ម្ដាយ និងបងប្អូនរបស់ស៊ីនួន ចំនួន៣នាក់ បានស្លាប់នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម។ ស៊ីនួន បានរៀបការជាមួយប្ដីឈ្មោះ អុន ឈឹម និងមានកូនចំនួន៥នាក់។

នៅឆ្នាំ១៩៧០ ស៊ីនួន រៀនថ្នាក់ទី៥ នៅវិទ្យាល័យបាទី។ នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ លន់ នល់ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ចេញពីដំណែងប្រមុខរដ្ឋ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ៗ នៅពេលដែល ស៊ីនួន ជិះកង់ចេញពីសាលាត្រលប់ទៅផ្ទះវិញ គាត់បានជួបជាមួយប្រជាជនហែរូបសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ នៅតាមផ្លូវ។ ស្ថានភាពក្នុងពេលនោះ ចលាចលខ្លាំងណាស់ ព្រោះមានទាហាន លន់ នល់ បាញ់ប្រជាជនស្លាប់ជាច្រើននាក់។ លើសពីនេះទៅទៀត មានគ្រាប់កាំភ្លើងហោះមកបញ្ឆិតកំភួនជើងរបស់ ស៊ីនួន និងធ្វើឲ្យគាត់ត្រូវរបួសសើស្បែក។ ក្រោយមកនៅក្នុងភូមិដែល ស៊ីនួន រស់នៅមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក ដែលធ្វើឲ្យខូចខាតផ្ទះសម្បែង, ផលដំណាំ និងសត្វចិញ្ចឹម។ គ្រួសាររបស់ស៊ីនួន បានប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិមួយចំនួន ភៀសខ្លួនទៅរស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយ ស៊ីនួន បានប្ដូរសាលាទៅរៀននៅទីក្រុងភ្នំពេញដូចគ្នា។ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ស៊ីនួន បានចូលរៀននៅវិទ្យាល័យទួលស្វាយព្រៃ(វិទ្យាល័យពញាយ៉ាត) រហូតដល់ខ្មែរក្រហមទទួលបានជម្នះឆ្នាំ១៩៧៥។ នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ អង្គការបានជម្លៀសប្រជាជនទាំងអស់ រួមទាំងគ្រួសាររបស់ស៊ីនួនដែរ ឲ្យចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៥ ស៊ីនួន មានអាយុ១៩ឆ្នាំ។ ស៊ីនួន បានជម្លៀសចេញពី ភូមិអារ៉ាប់ ខាងជើងទូតចិន ទៅតាមផ្លូវជាតិលេខមួយ និងឈប់ធ្វើការងារនៅភូមិព្រែកតាឃ្លោក។ ស៊ីនួន រស់នៅព្រែកតាឃ្លោកបានប្រមាណ១ខែ ទើបម្ដាយរបស់គាត់សុំអង្គការត្រលប់ទៅខេត្តតាកែវ ភូមិភាគនិរតី[3]។ ស៊ីនួន បានធ្វើដំណើរទៅដល់ភូមិបចាម និងចូលទៅធ្វើការងារនៅក្នុងក្រុមយុវនារី។ នៅក្នុងក្រុមយុវនារី ស៊ីនួន ធ្វើការងារលើកទំនប់នៅក្រាំងតាចារ, ព្រែកកកោះ និងជីកប្រឡាយនៅឡុងធុន ក្នុងខ្សែត្រៀមទី៦ ។ បីខែក្រោយមក អង្គការបានបញ្ជូន គ្រួសារស៊ីនួន ឲ្យទៅរស់នៅ និងធ្វើការងារនៅ ខេត្តបាត់ដំបង ភូមិភាគពាយ័ព្យ[4]។ ការងារមុនដំបូងរបស់ ស៊ីនួន គឺធ្វើចម្ការតូចមួយមានដាំដើម ក្រូច៥ ទៅ៦ដើម, ចេក៤ទៅ៥គុម្ព, ម្នាស់ប្រមាណ២០ ទៅ៣០គុម្ព និងបន្ទាប់មកទៀតទៅ លើកទំនប់ និងជីកប្រឡាយ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៦ ស៊ីនួន បានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ដោយសារគាត់ខ្វះខាតអាហារ និងធ្វើការងារធ្ងន់ៗជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ នៅពេលដែល ស៊ីនួន ឈឺ អង្គការបានបញ្ជូនគាត់ឲ្យទៅសម្រាកនៅមន្ទីរពេទ្យ និងក្រោយមកបន្តទៅរស់នៅភូមិត្វែង។ ស៊ីនួន បានទៅរស់នៅ និងធ្វើការងារនៅភូមិត្វែង ដោយសារតែម្ដាយធំរបស់គាត់សុំទៅអង្គការថ្នាក់លើ។ នៅភូមិត្វែង ស៊ីនួន ទៅធ្វើការងារដកសណ្ដែកដីជាមួយមនុស្សចាស់ និងមានការហូបចុកគ្រប់គ្រាន់។ ស៊ីនួន បានឲ្យដឹងថា ប្រជាជននៅក្នុងភូមិត្វែង និងគណៈឃុំ គឺមានចិត្តធម៌ មានភាពស្មើភាពគ្នាមិនថាអ្នកថ្មី និងអ្នកចាស់។ នៅរដូវភ្លៀងធ្លាក់ កងឪ ចេញទៅរកហ៊ីងយកមកធ្វើម្ហូបដាក់លើតុឲ្យប្រជាជនហូបបានមួយឆ្អែត និងធ្វើសម្លហួហែង(ម្ជូរ) ដាក់ឲ្យហូបឆ្អែតដូចគ្នា។ បន្ទាប់ពីជាសះស្បើយពីជំងឺ អង្គការបានបញ្ជូន ស៊ីនួន ឲ្យទៅលើកទំនប់ម្ដងទៀត ហើយគាត់ចាប់ផ្ដើមឈឺរាកបន្តទៀត។ អង្គការបានប្ដូរ ស៊ីនួន ឲ្យទៅ “កងកាបាក់កាពុក” (កងនារីឈឺ) ដើររើសកួរស្រូវ និងធ្វើការនៅចង្ក្រានបាយ ដើររកផ្សិត, រកក្ដាម និងរកខ្យង ដាក់ក្នុងរោងបាយ។

ស៊ីនួន បានបន្ថែមថា នៅក្នុងសម័យ ប៉ុល ពត មិនមានថ្នាំលេបត្រឹមត្រូវទេ។ អង្គការឲ្យប្រជាជនលេបថ្នាំរាងដូចអាចម៍ទន្សាយ និងប្រើថ្នាំសេរ៉ូម ដាក់ក្នុងដបដូចទឹកក្រូច។ នៅពេលដែល ស៊ីនួន ឈឺ គាត់តែងតែរត់ទៅឲ្យអង្គការចាក់ថ្នាំ ដើម្បីឲ្យគាត់បានរស់រានមានជីវិតបន្ត។ ប៉ុន្តែបងប្រុសរបស់ស៊ីនួន ចំនួនពីរនាក់ដែលធ្វើការនៅក្នុងសម័យ លន់ នល់ ត្រូវបានអង្គការយកទឹកចាក់សម្លាប់ នៅពេលដែលគាត់ឈឺ។ បងស្រី និងម្ដាយរបស់ស៊ីនួន ឈឺជំងឺរាករហូតដល់ស្លាប់ ព្រោះគ្មានអ្នកមើលថែ។ ចំណែកឪពុករបស់ស៊ីនួន ស្លាប់ដោយសារដាច់ពោះ(អត់ឃ្លាន) ។

មួយវិញទៀត ស៊ីនួន បានរៀបរាប់ថា បងរបស់គាត់បានឃើញពូម្នាក់ឈ្មោះ ត្រូ មានស្រុកកំណើតនៅភូមិប្រសាទ ខេត្តតាកែវ ត្រូវបានកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមយកធាងត្នោតអារកសម្លាប់។ អង្គការសម្លាប់ ត្រូ ដោយសារតែគាត់លួចចេករបស់អង្គការ។ មុនពេលសម្លាប់ អង្គការបានហៅ ត្រូ ទៅកសាងចំនួន២ដងរួចទៅហើយ នៅពេលដែលគាត់ចេញទៅលួចប្រហុក និងលួចស្ករនៅក្នុងសហករណ៍។ កន្លែងដែលបងស៊ីនួន ឃើញការសម្លាប់ ត្រូ គឺនៅជិតសហករណ៍បឹងឫស្សី ស្រុកមោង ខេត្តបាត់ដំបង។  នៅពេលឃើញដូច្នេះ បងរបស់ស៊ីនួនប្រញាប់រត់ត្រលប់មកវិញ និងដេកឈឺញ័រញាក់ ព្រោះភិតភ័យខ្លាំងពេក។

ស៊ីនួន រស់នៅខេត្តបាត់ដំបងរហូតដល់ខ្មែរក្រហមដួលរលំនៅឆ្នាំ១៩៧៩។ កងទ័ពរណសិរ្សសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា សហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាម បានរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិស​ខាងកើត និងសង្គ្រោះប្រជាជន​បានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ​១៩៧៩ កងទ័ព​បានវាយរំដោះទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយ​ថ្ងៃនេះ បានក្លាយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃការរំដោះជាតិ។ រណសិរ្សនេះ បានបង្កើត​របបថ្មីឈ្មោះថា “សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា”។^[5] ចម្លងចេញពី៖ សៀវភៅប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦ ចំណងជើង (ខ្មែរនិងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព)  បោះពុម្ពឆ្នាំ​២០២៥។

ក្រោយមក ស៊ីនួន បានត្រលប់មករស់នៅខេត្តតាកែវវិញ និងប្រកបរបរជាគ្រូបង្រៀន។ នៅពេលដែលអ្នកស្ម័គ្រចិត្តទៅសម្ភាស ស៊ីនួន បានឲ្យដឹងថា គាត់មានជំងឺពុកឆ្អឹង។ អាការនៃជំងឺរបស់គាត់គឺចុកទ្រូង។

 អត្ថបទដោយ ភា រស្មី

---

[1] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និងអ្នកដទៃទៀត, ប្រវត្តិសាស្រ្ដកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩) (ភ្នំពេញ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ២០២០) ទំព័រទី៤៤។

[2] ជួបសម្ភាសជាមួយ ស៊ុំ ស៊ីនួន ភេទស្រី អាយុ៦៥ នៅថ្ងៃទី០៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ ដោយកែប ម៉ៃសុជាតា ក្នុងគម្រោង ការលើកកម្ពស់សិទ្ធ និងធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវស្ថានភាព សុខភាព អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម, ដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។

[3] ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី និងអ្នកដទៃទៀត, ប្រវត្តិសាស្រ្ដកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(១៩៧៥-១៩៧៩) (ភ្នំពេញ៖ មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា, ២០២០) ទំព័រទី៣៤។ នៅក្នុងសៀវភៅបានសរសេរថា៖ ភូមិភាគនិរតី(ភូមិភាគ៤០៥) ដឹកនាំដោយ ឈិត ជឿន ហៅតាម៉ុក។ ភូមិភាគនេះរួមមានខេត្តកំពត និងខេត្តតាកែវទាំងមូល, ស្រុកពីរនៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ … និងស្រុក៥ក្នុងខេត្តកណ្ដាល…។ ភូមិភាគនេះចែកចេញជា៤តំបន់គឺ តំបន់១៣, ៣៣, ៣៥ និងតំបន់២៥។

[4] ដូចខាងលើ។ នៅក្នុងសៀវភៅបានសរសេរថា៖ ភូមិភាគពាយ័ព្យ(ភូមិភាគ៥៦០) ដឹកនាំដោយ រស់ ញឺម។ ភូមិភាគនេះរួមមានខេត្តពោធិ៍សាត់ និងខេត្តបាត់ដំបងទាំងមូល ដែលចែកចេញជា៧តំបន់គឺ តំបន់១, ២, ៣, ៤,៥, ៦ និងតំបន់៧។

[5] ឃួន វិច្ឆិកា និងអ្នកឯទៀត, “ប្រវត្តិវិទ្យាថ្នាក់ទី៦៖ ខ្មែរនិងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព”, ([ភ្នំពេញ]៖ អនុគណៈកម្មាការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា), ទំព័រទី៤១។