ស៊ឺង ចូលបដិវត្តន៍ដំបូងនៅក្នុងឃុំជាងទង។ បន្ទាប់ពីយល់ច្បាស់អំពីបដិវត្តន៍ ស៊ឺង ទទួលបានការចាត់តាំងពីអង្គការ​ ឲ្យធ្វើជាប្រធាននារីឃុំ ដឹកនាំកងចល័តនារីធ្វើការងារនៅក្នុងឃុំ។ នៅឆ្នាំ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីខ្មែរក្រហមទទួលបានជម្នះ​ អង្គការបានបញ្ជូន ស៊ឺង ឲ្យទៅដឹកនាំនារីធ្វើស្រែអំបិលនៅខេត្តកំពត។ នៅឆ្នាំ១៩៧៧ អង្គការបានផ្លាស់​ ស៊ឺង ឲ្យទៅធ្វើជាប្រធានកងចល័តតំបន់១ ខេត្តបាត់ដំបង ភូមិភាគពាយ័ព្យ។ មុនពេលធ្វើដំណើរទៅបាត់ដំបង ស៊ឺង ទទួលបានការរៀនសូត្របន្ថែមទៀតទាក់ទងជាមួយ សៀវភៅទង់បដិវត្តន៍ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ និងបន្តរៀននយោបាយនៅខេត្តបាត់ដំបង។ ខាងក្រោមនេះគឺជារឿងរ៉ាវរបស់ ស៊ឺង​ តាំងពីចូលបដិវត្តន៍ រហូតដល់ខ្មែរក្រហមដួលរលំនៅឆ្នាំ១៩៧៩៖

តុប ស៊ឺង ភេទស្រី អាយុ៥០ឆ្នាំ(២០០៣)[1] រស់នៅភូមិមឿងចារ ឃុំជាងទង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ ស៊ឺង មានឪពុកឈ្មោះ សុខ ង៉ែត ហើយម្ដាយឈ្មោះ ជិន យ៉ុន និងមានបងប្អូនចំនួន៦នាក់ ក្នុងនោះមានស្រី៣នាក់។ បងប្អូនរបស់ ស៊ឺង ចំនួន៤នាក់បានចូលធ្វើបដិវត្តន៍ដែរ។[2] គ្រួសាររបស់ ស៊ឺង ប្រកបមុខរបរធ្វើស្រែ ស្ថិតក្នុងវណ្ណៈកសិករកណ្ដាល ថ្នាក់ក្រោម។ នៅឆ្នាំ១៩៧៤  ស៊ឺង បានធ្វើជាប្រធាននារី ឃុំជាងទង ដឹកនាំនារីឲ្យលើកទំនប់ពព្រិច។ មុនពេល ស៊ឺង ទទួលបានតួនាទីជានារីឃុំ គាត់បានទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាល និងយល់ច្បាស់អំពីបដិវត្តន៍។

នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥ អង្គការបានចាត់តាំង ស៊ឺង ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅក្នុងស្រុកត្រាំកក់។ ស៊ឺង ធ្វើការងារនៅស្រុកបានប្រមាណ១០ថ្ងៃ អង្គការបានបញ្ជូនគាត់ឲ្យទៅធ្វើជាប្រធានក្រុម ដឹកនាំនារីធ្វើស្រែអំបិល នៅខេត្តកំពតវិញ។ ស៊ឺង បានឲ្យដឹងថា នារីដែលទៅធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលទាំងអស់ត្រូវ​​ អង្គការជ្រើសរើសទៅតាមប្រវត្តិរូប និងជាកសិករក្រីក្រ ដែលធ្លាប់តស៊ូវណ្ណៈ។ កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ជឿជាក់ថា អ្នកដែលមានវណ្ណៈនាយទុន មិនអាចធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលបានទេ ដែលខុសពីកសិករ ចេះតស៊ូ។

នៅកន្លែងធ្វើស្រែអំបិលរដ្ឋ ស៊ឺង មាននាទីជាប្រធានក្រុម គ្រប់គ្រងនារីចំនួន ១២នាក់។ នៅពេលនោះ ប្រធានកងពលធំ នៅស្រែអំបិលឈ្មោះ ជឿន, មឿន និងប៉ុន និងប្រធានវរសេនាធំឈ្មោះ ភៀ។ នារីធ្វើស្រែអំបិលភាគច្រើន មកពីគ្រប់ឃុំ នៃខេត្តកំពង់ធំ, កំពង់ស្ពឺ និងតាកែវ។ ការធ្វើការងារនៅស្រែអំបិលមានសភាព ហត់នឿយ ហេតុនេះ នារីជាច្រើននាក់បានរត់ត្រលប់ទៅសហករណ៍វិញ ។ ចំពោះនារីដែលរត់បានរួចខ្លួន សហករណ៍ទទួលចូលឲ្យទៅធ្វើការងារវិញ។ ចំណែកឯនារីមួយចំនួនទៀត ដែលត្រូវចាប់ខ្លួនបាន ត្រូវបានកងតំបន់៣៥ ខេត្តកំពត ​បាញ់សម្លាប់ធ្លាក់ចូលក្នុងទឹកសមុទ្រ និងខ្លះទៀតចាប់បានបញ្ជូនយកទៅធ្វើការវិញ។ ការងារធ្វើស្រែអំបិល មានសភាពនឿយហត់ខ្លាំងនៅរដូវប្រមូលផល គឺនៅក្នុង​ខែ មាឃ ផល្គុន និងចេត្រ​។ នៅខែពិសាខ ការប្រមូលផលរឹតតែពិបាកព្រោះមានភ្លៀងធ្លាក់។ នៅពេលប្រមូលផលអំបិល ស៊ឺង ត្រូវធ្វើការទាំងយប់ ទាំងថ្ងៃ ដើម្បីកុំឲ្យទឹកភ្លៀងធ្លាក់មករលាយអំបិលខូចអស់។ ស៊ឺង បានបន្តថា នៅពេលធ្វើការងារនៅស្រែអំបិល របបហូបអាហារ គឺគ្រប់គ្រាន់ និងមានត្រី សាច់ សម្រាប់ធ្វើម្ហូប។

នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៧ អង្គការបានបញ្ជូន ស៊ឺង ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅ ខេត្តបាត់ដំបង ភូមិភាគពាយ័ព្យ។ ស៊ឺង បានចេញដំណើរពីខេត្តតាកែវ ទៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដើម្បីរៀនសៀវភៅទង់បដិវត្តន៍ មួយសប្ដាហ៍ ទើបបន្តចេញទៅខេត្តបាត់ដំបងជាមួយយុវជនប្រមាណ១០០នាក់ផ្សេងទៀត ដែលចេញពីភូមិភាគនិរតីដូចគ្នា។ នៅខេត្តបាត់ដំបង អង្គការបានបែងចែកយុវជនប្រមាណ១០០នាក់ ឲ្យចេញទៅធ្វើការងារតាមសហករណ៍ និងខ្លះទៀតចូលធ្វើការងារនៅក្នុងរោងចក្រ។

ចំពោះ ស៊ឺង អង្គការចាត់តាំងគាត់ឲ្យធ្វើជាប្រធានកងចល័តតំបន់១ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង ក្រោមការដឹកនាំរបស់ឈ្មោះ ប៉ែត និងប៉ុន ដែល​រស់នៅភូមិភាគពាយ័ព្យ។ ក្រោយមកទៀត ឈ្មោះប៉ែត និងប៉ុន បានបាត់ខ្លួន ហើយឈ្មោះ ទិត  មានស្រុកកំណើតនៅឃុំត្រពាំងធំ ស្រុកត្រាំកក់ ភូមិភាគនិរតី ចូលទៅគ្រប់គ្រងជំនួសរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។ នៅខេត្តបាត់ដំបង ស៊ឺង បានរៀននយោបាយពីឈ្មោះ ទិត ជាបន្តបន្ទាប់នៅអំពិលប្រហោង និងអន្លង់វិល ខាងកើតផ្សារបាត់ដំបង។ ចំណែកការងារបស់ ស៊ឺង គឺដឹកនាំប្រជាជនធ្វើទំនប់  និងរែកដី នៅតំបន់កាតហត។ នៅរដូវធ្វើស្រែ គាត់ដឹកនាំកងចល័តស្ទូងតាមសហករណ៍។ ស៊ឺង ធ្វើការងារនៅបាត់ដំបងរហូតដល់កងទ័ពវៀតណាមចូលមក។[3]

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ កងទ័ពវៀតណាមបានវាយសមរភូមិឈ្នះ ទៅដល់កន្លែងដែល  ស៊ឺង ធ្វើការងារ។ ស៊ឺង បានរត់ពីសំឡូត ឡើងភ្នំ និងបន្តធ្វើដំណើររហូតទៅដល់ បង្គោលលាក់ ព្រំប្រទល់ខ្មែរ-ថៃ និងចុងក្រោយបានមកដល់ខេត្តប៉ៃលិន។ នៅខេត្តប៉ៃលិន ស៊ឺង បានផ្ដល់ដំណឹងតាមសំបុត្រ មកកាន់ម្ដាយនៅខេត្តតាកែវ និងភ្ជាប់តាមសំបុត្រនូវសម្ភារ, រូបថត និងប្រាក់ជូន​ម្តាយផង មុនពេលគាត់ត្រលប់មកស្រុកកំណើត។

ស៊ឺង យល់ថា ការរស់នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម មានសភាពលំបាក ជាពិសេសចំពោះការធ្វើការងារ ហើយប្រទេសជាតិតែងកើតមានសង្គ្រាមជាបន្តបន្ទាប់។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក្តី ស៊ឺង គិតថា នៅក្នុង​របប​ខ្មែរក្រហម ប្រជាជនមានភាពស្មើគ្នា, មិនសូវរើសអើងវណ្ណៈ, ឯកភាពគ្នា និងចេះចែករំលែកអាហារ បើទោះបីជាមានបន្តិចបន្តួច។ មួយវិញទៀត អង្គការ កសាងផ្នែកនយោបាយ និងផ្នែកសីលធម៌គឺល្អត្រឹមត្រូវ មិនពុករលួយ រហូតដល់មានវៀតណាមចូលមកទើបមានភាពច្របូកច្របល់ និងអប់រំមិនបានដិតដល់។ ស៊ឺង បន្តថា ច្បាប់ និងមាគ៌ារបស់អង្គការ គឺដឹកនាំមនុស្សឲ្យត្រឹមត្រូវ លើកលែងតែការអនុវត្តរបស់កម្មាភិបាលថ្នាក់ក្រោមៗដែលគាត់មិនបានដឹង។

អត្ថបទដោយ ភា រស្មី

[1] ឯកសារលេខ TKI0035 ករណី តុប ស៊ឺង ភេទស្រី អាយុ៣៧ឆ្នាំ រស់នៅភូមិមឿងចារ ឃុំជាងទង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ, សម្ភាសនៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៣ ដោយអ៊ីសា ឧស្មាន។

[2] ឯកសារលេខ I04441, ពិនិត្យប្រវត្តិរូបបដិវត្តឈ្មោះ តុប ស៊ឺង ធ្វើការងារនៅមន្ទីរស្រែអំបិលរដ្ឋ។ នៅក្នុងប្រវត្តិរូបបានសរសេរថា៖ ស៊ឺង បានចូលបដិវត្តនៅថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៧៥ អ្នកនាំចូលឈ្មោះ ហេង។

[3] ប្រវត្តិវិទ្យា ថ្នាក់ទី៦, ខ្មែរ និងដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់វិបុលភាព (អនុគណៈកម្មការមុខវិជ្ជាឯកទេសប្រវត្តិវិទ្យា៖ ក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា, ២០២៥) ទំព័រទី៤១។ នៅក្នុងសៀវភៅបានសរសេរថា៖ កងទ័ពរណសិរ្សសាមគ្គីសង្រ្គោះជាតិកម្ពុជាសហការជាមួយកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមបានវាយរំដោះប្រទេសកម្ពុជាពីទិសខាងកើត និងសង្រោះប្រជាជនបានជាបន្តបន្ទាប់។ នៅក្នុងផែនទីបានបង្ហាញថា ខេត្តបាត់ដំបង ត្រូវបានរំដោះនៅថ្ងៃទី១៣ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។