ហាក់ វន្នី ហៅ នី អាយុ៥៣ឆ្នាំ កើតនៅភូមិត្រពាំងត្រយឹង ឃុំចំបក់ ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ។ បច្ចុប្បន្ន នី រស់នៅភូមិរវៀង ឃុំរវៀង ស្រុកសំរោង ខេត្តតាកែវ។ នី មានឪពុកឈ្មោះ ឆឹង​ ហាក់, ម្ដាយឈ្មោះ ហេង កាក់ និងមានបងប្អូនចំនួន៤នាក់។ នី បានរៀបការជាមួយប្ដីឈ្មោះ អុង សុធា និងមានកូនចំនួន៥នាក់។ នី ចូលរៀនដំបូងនៅសាលាអង្គសឹង្ហ បន្ទាប់មកប្ដូរទៅសាលាបាទី និងឈប់រៀននៅថ្នាក់ទី៧។

នៅឆ្នាំ១៩៧០ បន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារបានកើតឡើង នៅភូមិត្រពាំងត្រយឹង ចាប់ផ្ដើមមានការទម្លាក់គ្រាប់បែក។ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិ រួមទាំងគ្រួសាររបស់នី តែងតែលូនទៅពួនក្នុងលេណដ្ឋាន ដើម្បីគេចពីគ្រាប់បែក។ នី បានឲ្យដឹងថា មុនពេលចូលទៅក្នុងលេណដ្ឋាន ចាស់ៗនៅក្នុងភូមិតែងតែយកដីទៅរោយនៅលើក្បាល ដើម្បីកុំឲ្យគ្រាប់បែកធ្លាក់ចំ។ ការទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅក្នុងភូមិ ធ្វើឲ្យខូចខាតផ្ទះសម្បែង, ទ្រព្យសម្បត្តិផ្សេងៗ និងចំមនុស្សស្លាប់ ប៉ុន្តែគ្រួសាររបស់នី ពុំទទួលរងរបួសអ្វីទេ។

ក្រោយមក នៅក្នុងភូមិត្រពាំងត្រយឹង មានខ្មែរក្រហមចូលមកគ្រប់គ្រង ហើយឪពុករបស់នី ដែលធ្វើមេភូមិ បានរត់ភៀសខ្លួនចេញពីភូមិ។ នៅក្នុងភូមិ គ្រួសាររបស់នី មិនបានរស់នៅជាមួយគ្នានោះទេ ម្ដាយរបស់គាត់ត្រូវធ្វើការងារក្នុងកង ហើយប្អូនរបស់នីត្រូវទៅរស់នៅក្នុងមណ្ឌល ឯ នី ត្រូវទៅរស់នៅ និងធ្វើការងារក្នុងកងកុមារ នៅភូមិអង្គរុន។

នៅភូមិអង្គរុន នី បានលួចមកលេងម្ដាយរបស់គាត់នៅផ្ទះ ប៉ុន្តែត្រូវអង្គការចាប់បាន និងយកគាត់ទៅឃុំខ្លួនមួយយប់។ នៅពេលក្រោយៗមកទៀត នី នៅតែលួចរត់ទៅរកម្ដាយនៅផ្ទះដដែរ ប៉ុន្តែមិនដែលបានជួបគាត់ទេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ នី ថែមទាំងត្រូវកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមចាប់យកទៅធ្វើបាប ដោយឲ្យហូបផ្លែម្ទេសហឹរជាង១០គ្រាប់។  មូលហេតុដែលនី មិនបានជួបម្ដាយនៅរាល់ពេលមកផ្ទះ គឺដោយសារតែ អង្គការចាត់តាំងម្ដាយរបស់គាត់ឲ្យទៅធ្វើការងារនៅស្រមោចហែ។

នៅក្នុងកងកុមារ មុនដំបូង នី ធ្វើការងារសែងដី និងកាប់ស្លឹកឈើ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៨ អង្គការជ្រើសរើស នី ឲ្យចូលទៅក្នុងកងសិល្បៈ និងបានចេញទៅសម្ដែងនៅជិតវិមានឯករាជ្យ ស្រុកចំបក់។ នៅចុងឆ្នាំ១៩៧៨ នី អាយុ១២ឆ្នាំ។ នី បានត្រលប់មកមូលដ្ឋានវិញ និងធ្វើការងារលើកទំនប់ និងកាប់ស្លឹកឈើ​ រហូតដល់កងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមចូលមកជួយ។

នៅដើមឆ្នាំ១៩៧៩ មុនពេលកងទ័ពវៀតណាមទទួលបានជ័យជម្នះ លើរបបខ្មែរក្រហម កម្មាភិបាលឈ្មោះ សាវ ជានីរសារ បានចូលមកកាត់កអ៊ំរបស់នី នៅមុខផ្ទះ។ នៅពេលដែលឃើញដូច្នេះ នី មានការន្ធត់ចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។

នៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ក្រៅពីបាត់បង់អ៊ំ នី ត្រូវបាត់បង់ពូ និងមីង មួយគ្រួសារទៀត។ នី បានឲ្យដឹងថា គាត់បានឃើញឈ្មោះ គឹម ជាគណៈឃុំ និងសាវ បានចូលមកចាប់ពូ និងមីងរបស់នី ច្រកក្នុងបាវ រួចយកគល់ឫស្សីមកវាយ និងបោះដាក់លើរទេះសេះ ដឹកយកទៅវត្តកកោះ។ កូនពូ-មីងរបស់នី ត្រូវបានបងប្អូនយកទៅលាក់ទុក ទើបអាចរួចខ្លួន។ ចំពោះហេតុការណ៍ខាងលើ នី និងម្ដាយ បានលួចមើលឃើញដោយផ្ទាល់ភ្នែក។ ម្ដាយរបស់នីបានដួលសន្លប់ភ្លាមៗ ហើយ នី ភ័យញ័រដៃជើង។

នៅពេលដែលអ្នកស្ម័គ្រចិត្តទៅសម្ភាស នី បានឲ្យដឹងថា គាត់មិនអាចបំភ្លេចបាននូវរូបភាពដែលខ្មែរក្រហមសម្លាប់អ៊ំ, ពូ និងមីងរបស់គាត់បានឡើយ។ ការឈឺចាប់ទាំងអស់នេះ នី បានយកទៅរៀបរាប់ប្រាប់ទៅកូនៗ និងក្មេងៗជំនាន់ក្រោយ ប៉ុន្តែក៏មានក្មេងមិនជឿសម្ដីរបស់គាត់ដែរ។ នី បន្តថា គាត់ចង់ឲ្យមានកន្លែងរក្សាទុកឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្ដខ្មែរក្រហម ដើម្បីឲ្យក្មេងបានដឹង និងបានសិក្សារៀនសូត្របន្តទៀត។

សម្ភាសដោយ៖ កែប ម៉ៃសុជាតា ថ្ងៃទី១៦ សីហា ២០២១

អត្ថបទដោយ៖ ភា រស្មី ថ្ងៃទី៣១ ខែមីនា ២០២៥