ក្រោយចូលរួមជាមួយបដិវត្តន៍ ហៃ ម៉ប់ ហៅសង់ ត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យធ្វើជាលេខាឃុំមានជ័យ គ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ច និងដឹកនាំប្រជាជនក្នុងឃុំធ្វើកសិកម្ម។ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៧ សមមិត្តយី ដែលជាលេខាតំបន់៥០៥ បានបង្កើនការដឹកនាំដល់ សង់ ឲ្យធ្វើជាជំនួយការស្រុកស្នួល។ ខាងក្រោមនេះគឺជារឿងរ៉ាវសង្ខេប និងប្រវត្តិបដិវត្តន៍របស់សង់ តាមរយៈការសម្ភាសន៍របស់បុគ្គលិកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ជាមួយឈ្មោះ នង សា អាយុ ៥៣ឆ្នាំ[1] ត្រូវជាបងប្រុសរបស់ សង់៖

ហៃ ម៉ប់ ហៅ សង់ គឺជាជនជាតិស្ទៀង មានអាយុ៣៧ឆ្នាំ បាត់ខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៧៨។ សង់ មានឪពុកឈ្មោះ ហៃ បានស្លាប់ដោយសាររោគាពាធក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម និងម្តាយឈ្មោះ ហែ បានស្លាប់តាំងពីសង់មានអាយុពីរខែ។ សង់ មានបងប្អូន២នាក់ និងមានស្រុកកំណើតនៅភូមិក្របីចូលរូងក្រោម ឃុំមានជ័យ ស្រុកស្នួល ខេត្ដ​ក្រចេះ (បច្ចុប្បន្នភូមិមានជ័យ ឃុំស្រែចារ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ)។

កាលពីកុមារភាពសង់ រៀនបានត្រឹមថ្នាក់ទី៧ នៅសាលាបឋមសិក្សាលិចស្នួល។ បន្ទាប់ពីឈប់រៀន សង់ បានប្រកបមុខរបរជាគ្រូអក្ខរកម្មក្នុងឃុំ ហើយគាត់អាចនិយាយភាសាបារាំងបានបន្តិចបន្តួច។ តាមរយៈការផ្ដល់ព័ត៌មានរបស់បងប្រុស សង់ គឺជាមនុស្សស្លូតបូត និងមិនធ្លាប់ធ្វើបាបប្រជាជនក្នុងមូលដ្ឋាន ជាហេតុនាំឲ្យប្រជាជនមានការគោរពស្រឡាញ់គាត់គ្រប់ៗគ្នា។

នៅឆ្នាំ១៩៦៨ សង់ បានរៀបការជាមួយប្រពន្ធដែលត្រូវជាប្អូនស្រីជីដូនមួយ។ សង់ មានកូនចំនួនពីរនាក់គឺកូនប្រុសទីមួយឈ្មោះ សង់ សារុំ អាយុ១០ឆ្នាំ (បច្ចុប្បន្នរស់នៅភូមិមានជ័យ) និងកូនស្រីពៅឈ្មោះ សង់ ណារ៉ា អាយុ៨ឆ្នាំ បានស្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។[2] នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ក្រោយរៀបការបានពីរឆ្នាំ ប្រទេសជាតិបានជួបប្រទះការធ្វើរដ្ឋប្រហាររបស់ឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ទម្លាក់សមេ្ដចព្រះនរោត្តមសីហនុ ពីតំណែង។ ប្រទេសជាតិកើតមានបាតុកម្ម និងសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង រវាងទាហានរបប លន់ នល់ ជាមួយនឹងចលនាបដិវត្តន៍ខែ្មរក្រហមដែលបានកើនឡើងកម្លាំងយ៉ាងខ្លាំងនៅតាមភូមិស្រុកជាពិសេសនៅក្នុងពៃ្រ។ ចាប់តាំងពី លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះនរោត្តមសីហនុ តំបន់ក្រចេះ (តំបន់៥០៥) បានធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បដិវត្តន៍ខ្មែរក្រហម។

នៅចុងឆ្នាំ១៩៧០ សង់ បានស្ម័គ្រចិត្ដចូលរួមជាមួយនឹងបដិវត្តន៍តាមរយៈសមមិត្តនាង ហើយពេលចូលដំបូង សង់ មិនបានប្រាប់ប្រពន្ធ និងសមាជិកគ្រួសារឲ្យដឹងនោះទេ។ នៅពេលនោះបដិវត្តន៍បានចាត់តាំង សង់ ឲ្យទៅហ្វឹកហាត់យុទ្ធសាស្រ្តទាហានជាមួយកងទ័ពយៀកកុង (វៀតណាមខាងជើង) ហើយក្រោយមកគាត់បានបម្រើការងារជាយោធារយៈពេលខ្លី។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧១ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៣ បដិវត្តន៍បានចាត់តាំង សង់ ឲ្យធ្វើជាលេខាឃុំមានជ័យ ទទួលភារកិច្ចខាងសេដ្ឋកិច្ចឃុំ និងដឹកនាំប្រជាជនឲ្យធ្វើស្រែ-ចម្ការ។ សង់ បានអនុវត្តតាមមាគ៌ារបស់អង្គការបានយ៉ាងល្អ ដោយបង្កើតជាការដ្ឋានការងាររួម, សហករណ៍ និងបានរៀបចំឲ្យមានការហូបអាហារ​រួម​គ្នា​។ នៅពេលរៀបចំជាសហករណ៍ដំបូង ប្រជាជនទទួលបានរបបបាយគ្រប់គ្រាន់ ហើយប្រជាជនក្នុងឃុំគោរពស្រឡាញ់ និងពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការដឹកនាំរបស់សង់។ នៅពេលនោះក្នុងឃុំក៏មានព្រឹត្តិការណ៍នៃការទម្លាក់គ្រាប់បែកពីសំណាក់ទាហានរបប លន់ នល់ ហើយផ្លូវស្ពានត្រូវបានកាត់ផ្តាច់, បំផ្លាញផ្ទះសម្បែងប្រជាជន និងបានសម្លាប់យោធាខ្មែរក្រហមអស់យ៉ាងច្រើន។

សង់ បានបន្តធ្វើជាលេខាឃុំរហូតដល់របបខ្មែរក្រហមទទួលជ័យជម្នះគ្រប់គ្រងប្រទេសទាំងស្រុង។ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧៧ សមមិត្តយី លេខាតំបន់៥០៥ បានចាត់តាំងដំឡើងតួនាទី សង់ ឲ្យទៅជាកម្មាភិបាលជំនួយការរបស់ស្រុកស្នួល នៃតំបន់៥០៥ មានភារកិច្ចគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលស្ថិតិប្រជាជន, កសិកម្ម, ពាណិជ្ជកម្ម និងឈ្មោះតាដែក ជាកម្មាភិបាលជំនួយការរបស់ស្រុកស្នួល មានភារកិច្ចគ្រប់គ្រងខាងយោធា។

យោងតាមឯកសារពិនិត្យប្រវត្តិរូបបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំ១៩៧៨ របស់សមមិត្ត ហៃ ម៉ប់ ហៅសង់ ក្នុងចំណុច «លក្ខណសម្បត្តិ១០ខ» ឲ្យដឹងថា សង់ មានស្មារតីបំពេញភារកិច្ចល្អ យកចិត្តទុកដាក់ ប្រឹងប្រែងធ្វើការងារ ទោះបីយល់ឬមិនយល់មាគ៌ាអង្គការក៏ដោយ ទាំងក្នុងបដិវត្តន៍ និងសង្គមនិយម។ ជំហរអនុវត្តមាគ៌ាបក្ស​មានការរីរកចម្រើនតាំងពីការធ្វើការងារនៅភូមិ ឃុំ និងស្រុក មានផែនការប្រឹងប្រែងចេះផ្សព្វផ្សាយពីចលនាឲ្យមានការបង្កបង្កើនផល។ សតិអារម្ម​មានការប្រយុទ្ធដាច់ខាត លះបង់មិនជាប់ជំពាក់។ ជំហរ​មានការីកចម្រើន ចាស់ទុំ និងមានសាមគ្គីភាព​ ឯកភាពបានរឹងប៉ឹងក្នុងការជួយកសាងគ្នា។ ការងារតែងតែអាចសម្រេចបាន ហើយអកប្បកិរិយាដឹកនាំមានផែនការច្បាស់លាស់ហ្មត់ចត់ល្អិតល្អន់​។ វណ្ណៈភាពសីលធម៌ត្រឹមត្រូវរឹងប៉ឹង ជំហរឯករាជ្យ មានធាតុប្រជាជនប្រមូលផ្តុំបានល្អ។

ទោះបីជាយ៉ាងណា «លក្ខណសម្បត្តិ១០ខ» របស់សង់ នៅមានចំណុចខ្សោយ គឺការអនុវត្តន៍មាគ៌ាពុំសូវស៊ីជម្រៅ មិនខាច់ខាត។ សតិអារម្មណ៍​អធនមិនទាន់រឹងប៉ឹងណាស់ណាទេ។ សង់ នៅមានក

ម្មសិទ្ធិជាអាជ្ញាខ្លះ, អត្តនោមតិ, និងគ្មានប្រជាធិបតេយ្យប្រមូលផ្តុំគឺច្រើនតែបុគ្គលនិយម។ សង់ នៅតែជាមនុស្សមនៈ ហើយអោបក្រសោបសិទ្ធិការងារមកតែម្នាក់ឯង។ សង់ នៅមានទស្សនចង់បានកម្មសិទ្ធិឯកជន ហើយនៅមានសតិអារម្មណ៍ភ្លើតភ្លើន។

​នៅឆ្នាំ១៩៧៨ គណៈមជ្ឈិមបានចោទប្រកាន់កម្មាភិបាលស្រុកស្នួល និងតំបន់៥០៥ ថាជាជនក្បត់អង្គការ ហើយឈ្មោះតាដែក, នាង ដែលជាគណៈស្រុកស្នួល, ឈ្មោះ គួន, យី និងកង ដែលជាគណៈតំបន់៥០៥ ត្រូវបានអង្គការចាប់ខ្លួន។ កម្មាភិបាល និងយោធាភូមិភាគនិរតី បានចូលមកគ្រប់គ្រងជំនួសកម្មាភិបាលស្រុកស្នួល និងតំបន់៥០៥ ហើយកម្មាភិបាលចាស់ៗ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងបាត់ខ្លួនស្ទើរតែទាំងអស់។ នៅឆ្នាំដដែលនោះបងប្រុសរបស់សង់ បានទទួលដំណឹងថាអង្គការបានចាប់ខ្លួនប្អូនយកទៅរៀនសូត្រ ហើយចាប់តាំងពីពេលនោះមកគ្រួសារបានបាត់ដំណឹងរបស់សង់ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន៕

[1] ឯកសារ KRI0050, ក្នុងគម្រោងការជំរុញឲ្យមានការទទួលខុសត្រូវ ឆ្នាំ២០០៥, ផេង ពង្សរ៉ាស៊ី, ជី ទេរិទ្ធ និង សួ ប៊ុនស៊ូ ជួនសម្ភាសជាមួយ ឈ្មោះ នង សា ហៅឡត អាយុ៥៣ឆ្នាំ ត្រូវបងប្រុស​របស់ម្ចាស់ប្រវត្តិរូប I04712 រស់នៅភូមិមានជ័យ ឃុំស្រែចារ ស្រុកស្នួល ខេត្តក្រចេះ កាលពីថ្ងៃទី០៩ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៦។

[2] ឯកសារគម្រោងពិនិត្យប្រវត្តិរូបបដិវត្តន៍នៅឆ្នាំ១៨៧៨ របស់សមមិត្តសង់ I04712 ។ ឯកសារសរសេរថាសមមិត្តសង់ មានបងថ្លៃឈ្មោះត្រឹង ជាអតីតមានភូមិក្នុងរបប លន់ នល់ ហើយសង់ មានប្រវត្តិជាប់ជំពាក់ជំពិនមួយចំនួនប៉ុន្តែមិនចូលជ្រៅក្នុងការបម្រើខ្មាំង ឬជំទាស់ជាមួយរបបខ្មែរក្រហមនោះទេ។

អត្ថបទ អេង សុខម៉េង